In nomine sanctç et individuç trinitatis. Notum sit omnibus catholicis tam futuri quam presentís temporis. Honestum ac beatum constat esse- votum, immo sanctum ac laudabile patet esse commercium, dare sua transitoria et recipere pro his eterna, terrena sibi displicere, et celestia possidere.(') Descriptum ex archetypo membranáceo, quod Posnaniae in bibliotbeca Raczyiiskiana asservatur. Sigillum e vulgari cera flavi colons effictum, in quo, quod exaratum fuerat, nunc

Hujus ilaque tam sanctç négociations amore, ego Zbilud Polonie, civis superna inspirante gratia medullilus ignescens, decorem domus dei et locum habitationis glorie, sug diligens, simulque in libro vite, cum juslis conscribj cupiens, patrimony mei Jiberi porcionem, villas scilicet has: Erglzko cum lacu integro, Zlrassowo, Pogengroza, et in Lokna{-) 4erunr ctmr fctbeTrra, omnium bonorum largitori deo, ad gloriam et laudem, eiusque genilrici et sancto Pelro ad honorem, cum intime; devotionis humilitate contradidi, et exinde in una conscrjplarum villarum, Lokne videlicet, domicilium deo fieri, dotari, invesliri cum devoti desiderij purilale insliluj. Pro cuius ergo domicilij spiritáliter disponenda gubernacione, pro continuanda ibi diving servilulis adminislracione, pro statuenda etiam ibidem regularis ac spirilalilis (sic) discipline religione, viros quosdam spiritales, personas venerabiles, mortuos mundo viventes Christo, cenobitas re et habitu et professione, plenos dei ac proximi dilectione, prout polui, reverenler advocavi, suscepi, dilexi, locavi. Quibus in eodem loco, Lokna scilicet, spiritáliter degenlibus, villas pretitulatas cum remtibus «arum universis, in usum Iiberrimum, exlunc et in perpetuum, quasi pauperibus Christi pauper ipse, sine ulla contradiclione delegavi. Quapropter huius mei devoti studij faclive testamentum, ne ulla unquam superior seu inferior persona prava machinatione ducere possit in irrilum, sed ul integrum et inconvulsum maneat in perpetuum, dominum Johannein sanclç Gneznensis ecclesig Archipresulem, dominum Stephanum Poznanensis ecclesig Anlistitem, dominum Mesikonem Ducem, aliasque perplurimas personas sublimes ac humiles convocavj; ubi ab utroque Episcopo, coram asíanle mulliludine, sub perpetui anathematis obtentu confirman, votis omnium michi congaudencium impetravj: ut si quis in

plane evanuit, facie adversa internae parti tabulae ab imo dextrorsum ita impressa, ut ejus aversa faciès per foramen rotundum ex parte altera superne eininens, conspiciatur. — Tabula haec jam typis descripta fuit in Oamalevicii „Serie Archiepiscoporurn Gnesnensium" (Varsaviae' 1649 p. 103. seqq.), ita tarnen, ut et nomina testium in fine omissa sint, et in descriptione fides diplomática desideretur.

(2) Rgiehko, villa est ad lacum ejusdem nominis sita, in territorio Bydgostiensi, regione Wqgrovicensi. parochia Tarnoviensi, inter Lekno et Wqgrowiec. Straszewo non procul ab eo oppido distat, quod postremo nominavimus; ejus parochiae adnumeratur et molam babet aquariam. Panigrodz, ibidem parochialis villa est. Lekno autein et villa est et oppidum (ubi parochialis ecclesia), ad lacum ejus nominis. Omnia buce loca nunc Borussicae sunt ditionis, et quidem in Ducatu Posnaniensi.

— 6 —

presens sive inposterum huius4cstamcnti prevarican presumpseritprivilegium, / • superni iudicis sine misericordia sententiam incidat, infernus eum viVum, nisi resipuerit, absorbeat, Anno M. C. L. III. Bolezlao, Mesikone, Henrico, fratribus germanis in Polonia principantibus. Acta sunt hec a lohanne sanctç, Gneznensis ecclesiç venerabili Archipresule, cuius etiara sigilli inpressione signatg sunt hee littere sub privilegiali cautione testibus omn...

tatis. Radvano Cancellario, Wilhelmo Custode, Magislro Folberto,

V Magislro Stephano, el his Comitibus: Ztreskone(?), Pacozlawo, Predwoy, Brodizlawo, Dyrsycrayo, Dobrogost, Johanne, Gerwardo, Bogussa, Mysykone pomerano, Predzlao, Thoma(3).

(3) Paulo elegantior, quam pro ilia aetate, sermo, literarum ductus minus usitati atquc ipsius cbartae singularis forma, tum vero sigillum non appensum sed in ipsa charta impressum, et litera g loco diphtbongi ae passim posita; porro' autein nulla apud Olugossium de ea fundatione mentionis vestigia, qui tarnen de instituto a. 1145 in villa Wqgroutiec a Miecislao Cisterciensi coenobio referre videtur; maxime vero nomen eréis Polonie viro equestris ordinis inditum; in earn opinionem induxerunt nonnullos in literis polonicis baud tenui aucloritate florentes viros, ut tabulant hanc spuriam esse judicaverint, eamque opinionem nobiscum communicaverint. Nobis autem exemplum a viro doctissimo Josepbo Lukaszewicz Bibl. Racz. Posn. Praef. missum, iterum iterumque legentibus, opinio baec adeo in suspicionem venit, ut ad boc antiquissimum archetypum-monumentum nostris ipsorum oculis examinandum iter Posnaniam susciperemus; eumque inde retulimus fructum, ut tabulam accuratius describere, et a suspicione, in quam a nonnullis inducta est, liberare possimus.

a) Membrana, in qua hae literac sunt scriptae, crassa est et fulvo colore, qualem in Germania et Francogallia seculo Xll in usu fuisse testatur Benedictinorum Sli Mauri, de re diplomática gallice scriptum opus, quod germanice reddidit et suis additamentis locupletavit Adelungius, in libro a nobis porro ellegando: Neues Lehrgebäude der Üiplomatik cet, (Vid. Tom. VI. p. 226); in Polonia vero ad ejus generis literas adniberi solitam, inspectae a nobis tabulae, quae ad seculum XII et initium Xlllmi referuntur et in hoc códice describentur, clare demonstrant Formam quoque oblongam chartae, vulgarem il lis temporibus fuisse idem Adelung docet (ib. p. 224), et nostra monumenta inferius passim posita (e. g. tabula anni 1236. NT0 XXVI exhibita) ostendunt.

bj Scripturae forma diligenter et accurate exhibita (ita quidem, ut literae b, d, h, I, s, t, apte concinneque helicibus sinistrorsus inversis exornatac conspiciantur), Carolingianae baud absimilis earn maxima ex parte refert, quam ambae tabulae, videlicet sec. Xlmi etXlImi in opere Adelungii (Tom I, p. 365) descriptae représentant. Prima liuea uncialibus literis exarata; abbreviationes perpaucae; interpunetionis signa nulla excepto puncto, quod literis suppositum quamvis distinetionem dénotât. Litera t puncto supra pósito caret, sed pro �?о nonnullis in locis lineóla tenuissima conspicitur (i ij). Literae supra lineas acuto, ut videtur, graphio ductas exaratae; quae ne a recta via aberrarent, ex parte utraque chartae foramina tenuissima facta sunt. Quae quidem cuneta manu scriptorum seculi XII signa esse qui neget, hunc erroris facile convincet Adelungius (Vid. I. �?. T. III. p. 86. T. V. p. 17. 20. 28. 96. 98). Quod denique.ad literam ç loco ae passim positam attinct, hace tantum abest, ut adulterationis sit documentum,

■

quemadmodum quidam satis literati viri opinantur, ut contra eo fides incorrupta tabulae vel maxime declaretur: siquidem constat, diphthongum ae vel loco illius g antea vul 'are, ipso seculo XU in desuetudinem abire, et usitatíori e loco cederé coepisse.

c) Sigillum chartae impressum non vero appensum, quod nonnullis dubitationem movet, fidem tabulae vel maxime comprobat Sigilli enim cerei appensi ante seculum XI vix aliqua exstant exemple; quum mos bic seculo demum XII in Francogallia et Germania invalescere coepit Atque baec causa est, cur in nostris quoquc tabulis seculi XII non de appenso sed de impresso sigillo plerumque sit sermo; quod et nostrae collectionis diplómala pleraque clare demonstrant, et Privilegium anni 1153 ejusdem Arcbiepiscopi Johannis, in praefato Damaleviciano libro p. 97 seqq. Quo durior autem nostri sigilli cera, ut pars posterior veluti crusta obdueta videatur, eo remotior antiquitas, eo major integritatis fides. Ad haec omnia vid. Adelung. I. �?. T. V. p. 306. 307. T. VI. p. 171-175.

dj Formulant invocations: „In nomine sanetae et individuae trinitatis" sçculo ХП solemnem fuisse in Francogallia et Germania, in formula notifications autem religionis catholicae mentionem fieri jam seculo X solitam, docet idem Adelung (T. VIII. p. 181. 182 et 109). In Polonia autem idem vulgare fuisse ostendunt tabulae a nobis allatae.

e) Nomen civis viro nobili tributum ne quid offensionis babeat, multis argumentis efficitur. Etsi enim negari nequit, media (quam dicunt) aetúte de urbicolis et oppidanis vulgo usurpari solitam esse, а nostris tarnen annalium scriptoribus, qui vel XII seculo vel paulo serius vixerunt, more romano de quibusvis terrae incolis civitate gaudentibus (sive illi oppidani sive équités essent) adbibitum fuit. Sic in Chronicis Mathaei (in edit. Lips. Kadtubkonis I. II. ep. 29. p. 683} de castris equituni Polonorum haec referuntun „Civium castra cum hoste impegisti;" et: „hostibus in excidium patriae subordinatis castra civium noctu irrumpil;" et: „quae in cives vel erga hosten affectio demonstrandum;" porro autem (p. 685): „Quid ergo? fraterna inquis religio, civium

amplexus, patriae salus" cet; et (p. 686, ubi Zbigneus de se loquitur): „ Ame ab hostibus,

Ulme a civibus quasi hostis occuper: civem autem ad cives licet confugere." Auetor vitae S.Stanislai (initio seculi XII) de Boleslao cognomine Audaci capitulo XI haec habet: „Magnanimus in donativis, liberalis et prodigus, sed tarnen tyrannus militibus. Erat enim praedo civium (quae vox ad milites, adeoque nobiles quoque refertur), oppressor pauperum" etc.

Jam vero nomina Archipraesul et Antisles de Archiepiscopo Gnesnensi et de Episcopo Posnaniensi a Zbiluto adbibita, in privilege's antiquioribus etiam bac aetate reperiri docet Adelung (VI. 413). Titulum Venerabilis i lio seculo non Episcopis modo, sed et aliis sacerdotibus tribui solitum, patet tum ex opere Adelungii (VI. 421. VIH. 176) tum e nostris tabulis in hoc corpore allatis, tum denique e Chronicis Martini Galli (prooem. p. 4. ed. Bandtkii), qui ibidem et \erbo praetitulare simili ratione, qua hic adhibilum est, utitur.

De ratione dicendi disputantes, non possumus praeterire (id quod nobis vel maximi momenti esse videtur) miram nos observasse similitudinem dictionis latinae, qua hujus tabulae auetor (videlicet Jobannes Archiepiscopus) usus est, cum illa, quam referunt epistolae seu sermones in tres priores libros chronicorum Kadlubkonis redacti, qui nunc vulgo Mathaeo Episcopo Cracoviensi tribui soient

fj Neque nos movet postremum quorundam argumentum ex historia petitum, quod videlicet Dtugossius nullam de fundato Leknae monasterio Cisterciensium mentionem facit;

![uum idem ne de Wqgrovicensi quidem coenobio ullo loco affirmât a Miecislao Sene anno 1145 undatum esse, sed de Ladensi monasterio, quod hoc anno a dicto principe fuit institutum, loquens, veluti in transitu mentionem injicit, ea scilicet occasione, quod quemadmodum in Ladense sic in Wqgrovicense collegium monachi Colonia Agrippina essent petendi, vi privilegii urbi Coloniae a Miecislao impertiti. Potuit autem Dux hoc Privilegium ad utrumque monasterium referre, etsi unius ipse fundator erat, alterius nonnisi fundationis testis. Quid? quod Boguphalus

— 8 —

Episcopus Posnaniensis Miecislai fere aequalis, quem res singulas ad utramque causam

Eertinentes scire optime potuisse nemo indtias ibit, non solum dc fundato per Miecislaum adae monasterio, sed et de exstrueta per eundem Galissii ecclesia S. Pauli, et de plúmbeo tecto ecclesiae Gnesnensi imposito copióse exponeos, Wijgrovicensis coenobii fundationem ne levissime quidem attigit? (Vid. Somrnersb. script, rer. Siles. II. 44). Quid? quod alii quoque annalium scriptores, qui Dtugossium praecesserunt, nihil de ea re memorant? Jam vero monasterium Cisterciense diu post Miecislai mortem Leknae non Wqgroviecü exstitisse luce clarius evincit Privilegium Vladislai Odonis anni 1233, quo villae monnsterii Leknensis Abbatisque Henrici propriae, Panigrodz dictae, jus theutonicum culmense tribuitur, quodque ex archetype descriptum infra Nr0 XXIV exbibuimus. Idemque aliis indubiis emanat indiciis, privilegiorum videlicet, tum praedicti Vladislai Ducis anni 1232 (in Damalevicii Serie Archiepp. Gnesn. p. 102), tum Praemislai Ducis Majoris Poloniae anni 1247 (in Godice diplom. Raczyiísciano № XXVI) typis jam dudum descriptorum. Conf. etiam Barth. Paprockii (Herby Rycers. etc. p. 65).

gl In Damaleviciana „Serie Arrhiepiscoporum Gnesnensium" (pag. 97 seqq.), legimus Privilegium dotationis monasterio Cisterciensi in pago Brzeznica (Jedrzejów) ab eodem Archiepiscopo Johanne eodemque anno 1153 datum; cujus argumentum Dlugossius sub anno 1154 refert('). Quod testimonium historici si ad com proba ndam ipsius privilegii (ídem faceré videtur, non minus grave est argumentum ad tollendam dubitationem de nostrae tabulae diplomática integritate: siquidem utrumque ita ínter se concinunt verbis dirtionibusque, ut ad candem normam simul concinnata esse videantur, hoc tantum discrimine, quod in utroque alia testium reperiuntur nomina, ita tarnen, ut alterius privilegii auetor Zbilut, in altero testis personam sustineat.

(*) Librarii errore factura videlur, ut annus 1154 loco 1153 positus sit: siquidem Eugenius Ml. P. M., quo imperante Privilegium datum invenitur, mense Novembri anno 1153 mortuus est, nocte, quae fuit inter 7 et 8«m ejus mensis diem.

-