useridguestuseridguestuseridguestERRORuseridguestuseridguestuseridguestuseridguestuseridguest
Charter: Merkwuerdige Urkunden deutscher Geschichte III, ed. Sudendorf, 1854 (Google data)  No. LXI.
Signature:  No. LXI.

The transcription and metadata of this charter are scanned by a OCR tool and thus may have low quality.

Zoom image:
Add bookmark
Edit charter (old editor)
99999999
Die Herzöge Magnus, Erich, Bernhard uud Otto von Sachsen erlassen einen öffentlichen Aufruf an alle Fürsten, Grafen, Freie, Herren, Ritter, Knappen, Sladträlhe, Burger und Einwohner im Lande Sachsen und Westfalen, bei dem Könige und den Churfürslen dahin zu wirken, dass ihnen das Herzogthum Sachsen mit der Chur und dem Erzmarschall- amte nicht vorenthalten werde. 31. März 1424.
Source Regest: 
Registrum oder merkwürdige Urkunden für die deutsche Geschichte Teil II, Nr. No. LXI. , S. 476
 

ed.

Current repository
Registrum oder merkwürdige Urkunden für die deutsche Geschichte Teil II, Nr. No. LXI. , S. 476

    Graphics: 
    x

    Wy Magnus, van godes gnaden vnd des hilghen stoles lo Rome bischop lo Camyn, vnde wy Erik herlhoghe to Sassen, des hillighen Romeschen rikes ertzemarschalk, wij Bernd') vnd Otto herthoghen to Sassen, brudere alle van vader vnd van müder, enbeden allen ffursten, gheystliken vnd werliken, vnssen leuen heren vnd omen jn dem lande to Sassen vnd Westfalen, vnsen wilghen denst, allen greuen, vrygen, heren, ridderen vnde knechten, den ersamen reden, Steden vnde ghe- meynheyden der borghere vnd allen fronten luden, wonachtich in dem vorscreuenen lande vnd darby edder*) darvmme, den desse breff vore- kömpt elfte seen effte lezeu hören, vnssen ffruntliken grud mit beghe- ringhe alles gudes vnd heyls. Hochwerdighen vnde hochebornen, grotmechtighen, eddelen, ghestrenghen vnd wysen, leuen heren vnde frunde! Alzo ouer de werll alleghemeyliken 3) openbar vnde weten- lich is, hebbe wy nenen twiuel juw sy ok witilk, wo dat de hochebornen ffursten, herthoghen to Sassen, van olden lüden vnde van oldem here- komen, alsz van ambeghynne der kristenheyt in dissen landen sint herthoghen lo Sassen ghevvest vnde ok to etliken tijden Romesche ko- ninghe vnd keysere, vnde na der tijd alsz de hochebornen Aurelen, de herthoghen toBeygeren vnde de herthoghen to Sassen vnd4) marggraue

    Eine andere Originalurkunde zeigt ausser vielen anderen kleinen Verschie denheiten im Dialect und in der Orthographie folgende abweichende Lesoarten:

    1) liernard. 2) vnd statt edder. 3) ghetneynliken statt ulleghcmey- liken. 4) vnd de statt vnd.

    No. LXF. 1424. 93

    (ho Brandenborg �?уп mit den gheystliken (Torsten ere stichle Menlze, Colne vndTrere wurden gheseltet vnd gheordineret, dat des Romeschen rikes kure scholde an en stan to ewighen tijden, sint dat5) deherloghen lo •) Sassen, vnsse leuen elderen erwerdigher ghedechtnisse, alle tijd des rikes kuruorsten vnde ertzemarschalke ghewesl vude wo üele dat der vorscreuenen Horsten to eyner tijd ghewest is, so hedde io de elde- ste eilte degenne, dem dat gheboren mochte, den kor vnde dat ertze- marschalkampt. Vnde se hebben ok alle tiid lande vnde lude in soda- ncr ') eyndracht vnd ghemeynschop ghehad, dat erer eyn mit dem an deren in samenden leñen ere herschop beseten hebben, vnde hebben sik ok van anbcghynne alsz teghen eynander vorscreuen mit des Romeschen rikes willen vnd wulbord, dat erer eyn des anderen erue syn schal vnde ewichliken darby blyuen*). Darvp hefft vnsse hilghe vader de pawes vnd de alderweldighesten keysere8) mennigherleye priuilegia, bestedinghe •) mit anderen gnaden, eren, leu vnde werdigheyt ghegheuen, alsz dat de alderdorluchligheste keyser Karl de verde in siner ghul- denen bullen clarlikeu vnde an velen enden scriuet, darmede alle ffur- sten, greuen, fingen, heren, ritiere vnde knechte, land vnde lude des landes to Sassen vnde alle, de Sasses recht bruken, hochliken gheeret vnd ghewerdighed syn, dat se eynen kuruorsten by dem rike hebben. Heren vnde leueu frundes! Na desser vorscreuenen wyse entfenghen de hochebornen flursteu, her Albrecht vnde her Wenlzslaff, herthoghcn to Sassen, vnsse leuen vedderen, vnde de hocheborne ffurste, her Erik, hcrlhoghe tu Sassen, vnsse leue vader, ere ífurslliken lene, dat land to Sassen, thosamende mit alle sinen rechten, eren vnde werdigheyden, alsz dat den ere elderen vp se gheeruet hedden, van den alderdorluch- tighesten flursten, dem Romescbeu keysere Karl dem verden ertwer- digherl0) ghedechtnisse, alse he tho Tanghermunde was in der Marke to Brandenberg "), des noch vele lude ghedenken1 ')**). Leuen heren vnde irrunde, darna vorscreuen sik de vorscreuenen13) hochebornen flursten, her Albrecht vnd her Wenlslaff herloghen to Sassen, vnsse leuen ved deren, vnde de hocheborne ffurste, her Erik, herlhoghe lo Sassen, vnsse leue vader, alsz sik ere oldcren l4) vor der lijd vndereynander vor screuen hadden, mit vulbord des Romeschen rikes vnde wilschop vnde willen lande vnde lude, also dat desuluen lande vnde herschop mit alle

    *) cfr. oben die Urkunde No. XLH. aus dem Jahre 1308.

    **) cfr. die Urkunde des Herzogs Bernhard von Braunschweig und Lüneburg aus dem Jahre 1425, weiter unten No. LXIV.

    5) dat fehlt. 6) van statt to. 7) alsodaner. 8) alderwerdigheste keyser. 9) bestedegliinghe. 10) erwerdigher. 11) Brandenborg. 12) denken. 13) vorscreuenen fehlt. 14) elderen.

    94 No. LXt. 1424.

    cren eren vnde werdigheyden na des eynen dode vnuorrucket vp den anderen vnde vp ere eruen gheuallen vnde eruen schulten to ewighen tijden, vnde darvp scholden erer beyder manschop en allen erffhul- dinghe don, wan men dat van en eschet **•). Leuen heren, darna in den iaren15) vnsses heren godes, alsz men scrifll,a) anno domini Bf CCCCXV ****), dat wij irvoren ") dat de alderdorluchligheste hoche- borne ffurste, her Syghemunt, Romesche koning, to Beehem,8) vnd ••) to Vngheren etc koning20), alle tijd merer des rikes, vnsse leueste here, in Dudeschcm lande was, sande wij an sine gnade den hochebornen dorchluchlighen fursten, heren Erike, herthoghen to Sassen, des hiHighen rikes ertzemarschalke, vnssen leuen bruder. De bad van sinen konich- liken gnaden to lene dat land to Sassen, vnd de palandesgreueschop to Sassen vnd J1) mit anderen sinen eren vnde werdicheyden, alsz vnsse olderen hertoghen to Sassen, vp vns vnd vp vnsse leuen vedderen, heren") Rodolue vnd heren Albrechte gheeruet hadden vnde alsz desuluen vnsse leuen vedderen vnde wij desuluen lande jnne hadden, ghedeylt vnd vnghedeylt. Also beiende he vnssen vorscreuenen leuen bruder, hern Erike, herthoghen to Sassen, jn ieghenwardicheyt hert Rodolues herthoghen to Sassen, vnses leuen vedderen. Dat schach to Ffrankenuort vp sinem konichliken stole, alse dat siner maiestaten breue vnd jngheseghele clarliken vlhwysen, de he vns darouer gheuen hed sine") kentzelerf). Heren vnd leuen frundes, darna in den jaren vnsses heren godes, alsz men schriff") anno domini Sf CCCCXXir *•), starff") de hocheborne furste, her Albrecht, herlhoghe to Sassen, des hilghen Romeschen ") rikes ertzemarschalk, vnse leue veddere, vnd led uene kindere na. Vnd er vns willik ward van sinem dode, schikkede her Ffrederik, margreue to Mitzen, vnsse swagher, sine bodeschap an vnssen gnedighesten heren, den Romeschen koning vnd leed deme segghen, datsulue land were erfflos ghestoruen an dat rike, vnde de *■) Romesche koning mochte dat gheuen weine he wolde. Jodoch em nicht vnwitlik enwas vnsse godlike recht vnd dat datsulue land vnse veder- like erue is vnde ok an dat rike nicht vorstoruen edder vorvallen is.

    •**) ofr. oben die drei Urkunden aus dem Jahre 1374 unter No. LV, LV1, Lvn.

    ♦***) Es ist M"CCCC°XIV statt M°CCCC°XV zu lesen.

    f) cfr. der Lehnbrief des Königs Sigismund vom Jahre 1414 in (Hugo's) Bericht etc. 1. c. Beylagen pag. 54—56. No. XLIII.

    15) dem jare. 16) screff. 17) ervoren. 18) Boemen. 19) vnd fehlt. 20) koning etc statt etc koning. 21) vnd fehlt. 22) elderen. 23) hertho ghen statt heren. 24) sinen. 25) screff. 26) M"CCCC»XX" etc. 27) do Starff. 28) nomeschen fehlt. 29) de fehlt.

    No. LXI. 1424.

    Doch leed he bidden, dal vnsse gnedigheste here, do Romesche koning era datsulue land gheuen wolde, he wolde em groten denst vppe de ßcehemen,0) don mit ghewapenden luden vnd anderen willen, so nele vnd so ghennch, dat vnsse leueslehere, de Romesche koning vorwünnen ward mit dessen31) saken vnd gaff dem margreuen van Milzen dat land to Sassen, vnsse vederlike erueff). Alse wij allererst vorüoren, dat <lc hocheborn forste, her Albrccht, vnsse leue veddere, herthoghe to Sassen vorscreuen, ghestoruen was vnd dat lant also grepen vnd mit vnrechter wait bekuramerd was, schikkede wij vnd sanden den hoche- bornen fursten, hern Erike, hcrtoghen to Sassen, vnssen leuen broder vorscreuen, tho dem alderdorlochtighesten forsten heren Syghemunde, Romeschen koninghe etc "), vnssem gnedighesten heren. Vnde alsze he vor sine gnade qvam in dem rike to Vngheren vp dem slote to den Blindenborghen, do bad he ene mit gantzer othmodicheyt vnde flyte, alsz sik dat biliichliken behord, dat he em to dem lande helpen wolde vnde lenen em, wes he em van rechtes weghen plichlich were to lenen- de, vnde laten ok bliuen by dem marschalkampte vnde by alsodanen eren vnde werden, aise vnsse elderen, hertoghen to Sassen, vp vns gheeroet hebben. Vnd wo langhe syn koniglike gnade syne bede vor- horde vnd neyn anlwerde eyn 3S) gaff men in dessem lode: Leue her ome, wij hebben dem markgreuen van Milzen dat lant to Sassen ghelent alsze eyn vorvallen leen, wad wij em mit rechte darane lenen moghen, vnde ist dal nicht vorvallen, so hebbe wij em nicht ghelent, vnde wij en M) willen dy nerghen ane vorvnrechten. Doch sette he in der tijd den margreoen van Milzen an dat lant. Vnde vnsem vorscrenenen brudere konde anders neyn anlwerde werden. Also red he van dem koninghe tu den hochwerdighen vnd hochebornen (Fürsten, des Romeschen rikes kuioorsten, vnssen leoen heren vnde omen. De vant he by eynander tho PopperdenJS) vp den Rine. Den wysede he sine breoe, wo en de Romesche koning jn vortiiden belent hedde, vnd claghede en vnsse n¿t, wo dat wij degher ane vnsse schult berooed worden vnsser lande vnde lode, schildes vnd helmes, ere vnd werdicheyt jeghen god vnd ieghen alle recht, vnd bad de koroorsten, dat se ene wolden laten tho sik gan vnde vor eren broder vnd koruorsten holden, alsz dat van vnssen elde ren vp en gheeroet were vnd godlik recht darlho hefft. Darvmme nemen se eyn ghesprekese) vnd anlwerden em darna jn desser wise:

    +■9 cfr. die Urkunde des Königs Sigismund vom Jahre 1423 in J. G. Horn's Lebens- und Heidongeschichte Friedrichs des Streitbaren. Leipzig 1733. 4'» pag. 866—868. N0. 266.

    30) Boemen. 31) den statt dessen. 32) etc fehlt. 33) eyn fehlt. 34) en fehlt. 35) Popparden. 36) spreken statt ghespreke.

    96 No. LXI. 1424.

    konde he bewisen, dat hc eyn herthoghe to Sassen ran dem stamme1" vnd ghebord, alsz herthoghe Rodoloff vnd herthoghe Albrecht, hertho- ghen to Sassen seligher dechtnissc, gheboren were, se wolden en tho allem rechten sieden, vnd de bewysinghe scholde he to Ffrankenuort bringhen vp sunlte Olrikes dach. Darna qvam vnsse bruder tho **) has vnde leed vns vorstan sine bodeschap alsz vorscreuen is. Darvmme sande wij an vnse heren vnde frunde, den vnsse gbebord vnde maghe- schop vvillik is, alsz wij hopen, dat iuw vnde velen luden witlik sy, dat wij herthoghen to Sassen boren *•) sin vnd mit den vorscrenenen hoche- bornen Hörsten, hernRodolue vnd hern Albrechte, herthoghen to Sassen, vnssen leuen vedderen seligher dechtnisse4U), van eynem stamme, van enen elderen, van enem blude vnde vlesche gheborn sin, van ener wa- pene, lik banre, heim vnd schilde, vnd hebben ok enen thonamen, alsze witlik vnd openbar is in allen landen, darvmme hedde41) wij dat gnd tho bewisende. Jodoch brochtc vnsse leue bruder vorscreuen, her Erik, vp den vorbenomeden dach tho Vrankenuord so uele alder vnde nyer breue vnde künschopf-H-) van vorsten, van greuen vnd van heren, van sieden fttf) v,,d van landen vnd van luden, dat he de sake darmede clarliken bewisen mochte. Also quemen de koruorslen nicht alle darhen. Darmede hefft sik vnsse sake vorthoghen also langhe, dat vnsse vorscre- uene bruder, herthoghe Erik, noch evns darna tho Vrankenuord vrame") was. Vnd vp dat leste, alse vp den sondach na der hilghen driger ko- ning daghe neghest vorghanghen, was he vmmc der sake willen tko Binghen vp dem Rine, dar de koruorslen alle thosamende weren. Dar was ok tho der tiid her Vrederick, raarggraue tho Milzen, vnsse swa- gher, vnde hed sik sulues vnde wolde ok van anderen luden gbeheten sin her Vrederik, herthoghe tho Sassen, marggraue to Milzen, vnd leed vor sine herberghe malen vnsse anghebomen vederliken wapene"). Dat weddersprak vnsse bruder, alse he aldervurdersl konde, vnd vor- claghede en darvmme vor des rikes koruorslen, vnd bad se ok mit gantzer olhmodichcyt, alsze he ze er ghebeden hadde, dat se ene wol den laten tho sik jn ghan alsz eynen koruorsten, alse sine elderen, her thoghen to Sassen seligher dechtnisse, vp en gheeruet bebben. Des ghelik bad de marggreue van Mitzcn mit des koninghes breue vnde

    tri) cfr. oben die Urkunden No. LIX, LX

    ■H~r+) Die Kundschaft oder die Bescheinigung der Stadt Lüneburg vom 13. August 1423 ist, obgleich nicht ohne Fehler, gedruckt in (Hugo s) Bericht etc. I. c. Beylagen. pag. 37 und 38. No. XXVIII.

    37) ghostammc. 38) wedder to. 39) gheborn. 40) ghedechtnisse. 41) hebbe. 42) darvmme. 43) wapenon

    No. LXI. 1424. 97

    sede mank velen worden: de koning hadde em dat ghegheuen vnd wij schulden dar mit alle44) neyn recht tho hebben. Darvnder worden vele deghedinghe ghehandelt an der sake, vnde vnsse leue vorscreuene bruder konde nenen anderen ende krighen, men dat he mit dem marg- greuen van Mitzen scheide bearbevden by dem Roineschen koninge, dat desulue koning vnd koruorsten de sake Scheden vnd vthdraghen schol- den in eneme jare, vnd efft des nicht en scheghe, van welker parlhic de vorsumenisse Ihoqveme, so willen de koruorsten de sake Scheden jn dem neghesten lokomenden jare dama, vnde werd de marggreue van Milzen der sake vnrecht, alsz he, efft god wil, nummer recht darane werden schal, so schal he vns tho dem vorscreuencn lande vnde mar- schalkampte rouweliken komen laten °). Darvmme hcbbe wy den edde- len heren, her4S) Euerharde Schenken to Erenbach, vnssen leuen swa- gher, an vnssen gnedighesten heren, den Romeschen koning ghesand, ene anthoropende vmme eyn gollik recht vnd dat he vns der sake lo eyuem ende helpe binnen corler lijd. Wante nu openbar is vnd witlik ouer alle de werlt, dat de sake vns nicht aliene andrept, wente se rored mit vns an alle vorsten, gheystlik vnd werlik, alsz ertzcbischope, bi- schope, greuen, vrighen40), riltere vnd knechte, borgher vnd ghebiir41), ghemeynliken alle Sassesche tunghen vnd alle de, dede Sassesch recht bruken, vnd alle inwonere der lande vorscreuen, wanle gi allhomale darmede gheneddert worden vnd vorriikt an iuwem48) rechten, vnde worden deste myn vorbad gheholden an iuwen eren vnde werdichey- den, vnde wurde vp dat ergheste ghesproken vnd halden40): de herthoghen van Sassen edder gi alle50) mit eynander hedden dat vor werket51) edder vordent mit bosheyt52), des doch nicht gesehen is, doch bleue dat51) also in der lude wane vnd vordechtnisse tho allen lüden, wenle dat nywerle er ghehord is van ambeghinne der kristen- heit, ok ny gesehen is, dat jenighe vorsten, vnder dem Roraeschen rike beseten vnde dem rike ghehorsam vnde ghetruwe, weren berouet sin ere, lande vnd lude, Schildes vnd helmesz, erer ampbechte, ere vnd

    °) cfr. die 3 Urkunden bei Horn 1. c. pag. 883-889. No. 286 —288. Ausserdem cfr. Job. Joaeh. Müllern des heiligen Römischen Reichs teutsclier Nation Reiclis-Tags Theatrum, wie selbiges unter Keyser Friedrichs V. aller höchster Regierung von Anno 1440 bis 1493 gestanden. Jena 1713 fol. Zweiter und dritter Thell. Fünfte Vorstellung. Cap. XIII. pag. 447—473. Von denen der Chur-Sachen halber entstandenen Irrungen etc.; cfr. besonders daselbst in Cap. XIII. g. 3—5. pag. 451 und 452.

    44) mit alle dar statt dar mit alle. 45) hern. 46) vrigon, heren. 47) bur statt ghebur. 48) iuwen. 49) gheholden statt halden. 50) gi anderen alle. 51) vorwracht. 52) boszdaet. 53) it statt dat.

    7

    98 No. LXI. 1424.

    werdicheyt, eres vederliken ernes besonder44) ere vorwerkent effte ienigherleye missedad teghcn god vnd teghen alle recht, noch nryn scholde dal scheu den vorsten, de des Romeschen rikes ouersten ghele- dcmatcn sijn vnd dar ok so grod beschemynghe alsz vele vorsten, greuen. heren vnd vrigen, rittere **j vnd knechte56), siede land vnde lüde **) ere vnde werdicheit anelichl, vnde dar so grod vornedderinghe vnd beschemynghe en allhoinalen aiF kumpt, effte dat also bliuen scholde, des god nicht en wille, dat by vnsscn lüden der hilghen kristenheyt vnde dem Romeschen rike vnde dessen landen so grot erringhe vnde vordrukkinghe nicht thokoine, alsze dat iuwer aller wisheit wol") clarliken vnd wol erkennen mach, darvmme sende wij tho iuw desse ieghenwardighen schrifft vnd bidden mit ganlzem flite, alse wij alder- othmodichest kunnen vnd moghen, dat gi hirtho helpcn vnd raden willen vnd desse sake nicht luttik achten enwillen vmme vnsser vnde iawer eghenen ere willen vnde ok vmme iuwer kindere vnd nakomenden ere vnde werdicheyt willen. So willet vor dat erste dem Romeschen ko- ninghe, vnssen gnedighesten bereu, vnde des Komeschen rikes kuruor- sten scriuen 0O) vnd vormanen alle desse"1) vorgherorden slukke") vnd alsodaner ere vnd werdicheit, alsze iuw allen vnd enem itliken M) darane gheleghen *4) is, vnd darby ok vrunlliken bidden, dat se darvor sin willen, dat vns also grot vnrecht sunder vnse schult nicht ouer engha vnd de sake tho enem vthdraghe kome mit rechte bynnen corler tijd, dat vns de koning korlliken eynen rechtdach beschede vnd vns by gotliken rechte vnde by vnssen vederliken erue vnd eren late. So en hebbe wij neuen twiuel, wij willen by vnssen rechte vnd by vnssen eren vnd werdicheyden, alsz vnsse elderen vp vns gheeruet hebben, effte god wil, wol blyuen. Darvor wil wij nene ghaue, gifft edder günsle nemen, jodoch effte de vns gheboden worden, wo grod doch de summe sin mochte. Ok bidde wij, leuen heren vnde ffrundes, dat gy dessen breff alle iuwen vndersaten vnde naburen vorkundighen vnde witlik don willen, vp dat se de sake alle weten moghen vnde nement segghen dorff nu effte jn thokomenden lüden: were em de sake witlik ghewest, he wolde gherne mit dem besten darlho gheholpen vnde") gheraden hebben. Darvmme bidde wij desses iuwe f'runtlikc antwerde by dessen jeghenwardighen boden. Screuen tho Louenborg des vrigdaghes vor letare vnder vnssem grolesten ••) jngheseghel, nedden an dessen breff

    54) sunder statt besunder. 55) ritloren. 56) knechten. 57) Steden. 58) luden. 59) wol fehlt. 60) vor vns vnd iuwsuluen scriuen, 61) desser. 62) stucke vnd articule. 63) isliken hesunderen. 04) beleghen. 65) edder statt vnde. 66) grotesten erfllikcn.

    No. LXI. LXII. 1424. 5)1)

    ghehenghel, des wij alle bruken in vnsscn saken. Na godes bord veer- leyiihundert jar darna an dem veervndetwinteghesten jare elc. Ein Reutersiegel mit der Umschrift:

    S. Erici dei gratia dvcis Saxonie Angario et West . . . lie. EinRücksiegel mit dem sächsischen Wappen und der Umschrift: S. Erici ducis Saxonie.

     
    x
    There are no annotations available for this image!
    The annotation you selected is not linked to a markup element!
    Related to:
    Content:
    Additional Description:
    A click on the button »Show annotation« displays all annotations on the selected charter image. Afterwards you are able to click on single annotations to display their metadata. A click on »Open Image Editor« opens the paleographical editor of the Image Tool.