CLVI.

Concordia Venetorum cum Ferrariensibus, in qua Venetis conceditur passus absque aliquo datio apud Ferrariam etc. cautio Ferrariensium et responsio Venetorum. Ex libro Con- cordiarum etc. fol. 64. et 83. et ex Clementis V. Bxdla de reconciliatione Venetorum, vide infra Nr. DCXXIX.

In eterni Dei nomine Amen. Anno nativi- tatis eiusdem m. cc. trigesimo, tempore Grego- rii pape et Friderici imperatoris, die tercia decima exeunte mense Augusti, Indicione tercia, Veneciis in palatio domini Ducis in presencia testium, quo- rum nomina declarantur inferius. Quoniam decet universos civitatum Rectores dilectionem et amici- ciam aliarum civitatum, cum qiubus famiharitatem habent, manutenere et iusticiam et rationem inter se conservare, ut dominus dux Veneciarum et Ve- neti quiete et pacifice dilectionem Ferariensium diu habitam valeant semper manutenere: ideo nos Uber- tus de Marnate, civis Mediolanensis, potestas Fera- rie, necnon et domini Iacopinus de Trotta, Villa- nus de Aldigeriis, Bonus Iohannes de Ansedeo, Me- nabos, Pelhparius iudex et Petrus de Marone, cives Ferarienses, ipsius civitatis Ferarie ambaxatores ad hoc destinati a Comuni Ferarie ad dominum ducem Veneciarum, vice et nomine ipsius Comunis Ferarie et singulorum civium Ferarie sollempni stipulatione interveniente promiserunt, et pactiun fecerunt firmi- ter observandum a modo usque ad proximas Ka- lendas Ianuarii venturi, et deinde usque ad annos decem domino Iacobo Teupolo dei gratia Venecia- rum, Dalmacie atque Croacie inchto duci, recipienti vice sua et Comunis Veneciarum, videhcet quod omnes homines Veneciarum et eius districtus sint salvi et securi in personis et rebus eorum in civita- te Ferarie et eius districtu, euntes, stantes, venien- tes et redeuntes, non solventes aliquod datium vel theloneum, aut male ablatum apud Ferariam, vel apud Figarolum, aut aliquo loco districtus Ferarie occasione ipsorum Ferariensium, vel occasione do- mini pape, seu ecclesie episcopatus Ferarie, aut ali- qua alia occasione, seu consuetudine vel ratione, exceptis tribus denariis Venetis parvis tamen pro fundo navis apud Ferariam, videhcet ille naves hoc

GREGORIUS PP. IX. ANNO CHRISTI 1230. 91

datium trium denariorum solvere debeant, que por- tum fecerint, et remanserint apud civitatem Ferarie causa suarum rerum illic vendendi vel comparandi: tamen alie naves, que ibi venerint preter istas, hoc datium trium denariorum solvere non teneantur.

Item quod omnes homines undecumque ve- nientes tam per portum niaris, quam per Padum cum blava et vino et aliis victualibus extra distri- ctum Ferarie, possint ire Venecias per portum ma- ris vel per flumina, sive aliunde cum ipsa blava, vi- no et victualibus sine contradictione vel defensio- ne ipsorum Ferariensium, non inferendo eis aliquod onus vel gravamen, neque cogendo eos occasione suorum bannorum seu postarum, quod in toto vel in parte ipsarum blavarum, vini et victualium ven- dant vel dimittant apud Ferariam, vel apud alium locum districtus Ferarie.

Item promittunt satisfacere Venetis de terris et possessionibus suis, quas habebant in Massa Fisca- lie, quas Comune Ferarie eis abstuht, et habet et tenet in Massa Fiscahe, et alii homines et persone pro ipso Comuni tenent et habent, ostendentibus eis per testes vel per cartam de iure suo, et hec sa- tisfactio fiat de quantitate precii secundum illam quantitatem ilhus precii, quod fuit satisfactum Fe- rariensibus, qui habebant possessionem in Massa Fiscahe, medietatem hinc ad proximum carnispri- vium, et alteram medietatem hinc ad Pascha resur- rectionis domini proximum, et quod arbitri electi in Feraria pro Venetis infra xv. dies debeant pronun- ciare super hhs possessionibus Masse, postquam te- stes producti fuerint in causa vel instrumenta, et renunciatum fuerit cause per Venetum coram arbi- tris super hiis possessionibus, valeant simih modo, sicut modo de novo producerentur, et sit in arbitrio Venetorum, qui produxerunt, tenere se ad dicta sin- gulorum testium vel ad partem ipsorum testium, et si noluerint se tenere ad dicta testium productorum, tunc ipsorum dicta nec obesse debeant Venetis, nec prodesse.

Item promiserunt, quod permittent omnibus Venetis deferre et conducere Venecias totum suum terraticum et redditum suarum terrarum et posses- sionum, quas habent in Feraria et eius districtu, tam ipsum redditum et terraticum, quam omnem alium eorum redditum blavarum, leguminum, vini, car- nium vivarum et mortuarum, et cavallaticum, et so- cidarum et ioiarum, et omnem redditum ahorum suorum bonorum, iurante Castaldione illorum Ve- netorum coram potestate Ferarie semel in anno quantitatem teiTatici et reddituum ipsorum Vene- torum, et facto sacramento, detur ei sigillum pro predictis terraticis et redditibus Venecias condu- cendis et deferendis, et non constet Veneto dictum sigillum nisi quatuor imperiales, tamen nec aliquid ahud propter hoc solvant, aut eis ahquam molestiam vel gravamina inferre debeant: ita tamen quod

quocienscumque per totum annum dicti Veneti vo- luerint conducere Venecias dictum suum terrati- cum et redditum, totiens detur eis dictum sigil- lum solventes uu. imperiales, ut dictum est, pro sigiUo, credendo sacramento a Castaldione facto semel in anno per totum annum. Verumtamen di- cti Veneti possint et debeant deferre et conducere Venecias istum suum terraticum et redditum sine predicto sigillo accipiendo, et sine prenominato sa- cramento a Castaldione faciendo, donec sextarium frmnenti Ferarie non ascenderit summam quatuor- decim imperiahum.

Preterea tenute et possessiones hominum et monasteriorum et ecclesiarum de Veneciis, quas ha- bent in Feraria et eius districtu, que ablate sunt eis, et intromisse sunt et tenentur per Ferarien- ses, hinc retro, et speciahter tenute et possessio- nes monasterii sancti Daniehs de Venechs, que ablate et intromisse sunt per dominum Salhnge- rum vel per ahos, et ab eis tenentur, restituantur eis sine placito infra dies quindecim, ex quo htere domini ducis Venetiarum potestati Ferarie, vel con- solatui Ferarie fuerunt presentate, vel ad hoc nun- ch domini ducis venerunt Ferariam, nec impedire vel eis auferri debeant, nisi prius cognita ratione, et hoc secundum formam pacti facti Venetis tem- pore domini Rainerii, fihi domini Henrici Dandoh ducis Veneciarum.

Item quod sit hcitum Venetis omnibus, qui venerint Ferariam cum sale, discaricare et extrahe- re atque dimittere ipsum salem in terris, si volue- rint, et cum vendiderint ipsum salem, sit hcitum eis accipere de assazatoribus Comunis Ferarie qua- lescumque voluerint pro sale mensurando seu as- sazando. Et qui venerint Ferariam cum mercimo- nhs et ahis rebus, sit hcitum eis Bimihter ipsas merces et res discaricare et ponere in terris, et simihter sit eis hcitum cambiare salem per Fera- riam et eius districtum, sicut sohti erant, et illud quod pro cambio acceperint ex ipso sale, possint deferre Venetias sine ahquo impedimento, vel ban- no seu defensione ipsorum Ferariensium, et sine ahquo datio, theloneo vel male ablato.

Item quod Veneti hbere et absolute possint in civitate Ferarie et eius districtu emere canapum, et ipsum deferre Venecias sine ahquo datio vel theloneo aut male ablato dando vel persolvendo a Venetis, excepto quod pro ponderatione statere debeant solvere appensatori massarh laborerii epis- copatus Ferarie pro mercede sua decem imperia- les pro quohbet milhario et non ultra.

Item promiserunt et statuerunt atque pactum fecerunt omni tempore infra hunc terminum dare Venetis omnem blavam suam, scihcet blavam cu- iusque maneriei, emptione facta, habentibus Vene- tis et eius districtus hcentiam emendi quantam blavam voluerint, et cuiusque maneriei, et omnia

12«

92 GREGORIUS PP. IX. ANNO CHRISTI 1230.

legumina scilicet cuiusque maneriei, et quod sit li- citum ipsis Venetis ipsam emere in Feraria et eius districtu, et ipsam deferre Venecias. Et similiter Ferarienses et omnes alii, qui voluerint, possint ipsam blavam et legiunina Venecias deferre quo- usque sextarium frumenti Ferariense non excedat summam xiru. imperialium, sine aliquo banno vel impedimento, seu aliquo datio, theloneo vel ma- le ablato.

Item quod Veneti libere et absolute pos- sint emere pisces a Feraria inferius, et nomina- tim in ambobus maneriis, Fracta, Villacomeda, Godegnano, Villamarzana, Arquada, Gragnano, Adria, Adriano, Corneto et Coucanile, et ipsos pi- sces deferre Venecias sine aliquo banno vel thelo- neo vel male ablato. Item quod nullo tempore ho- mines predictorum locorum a potestate Ferarie compelli possint, ut pisces predictos Ferariam du- cere teneantur.

Item promiserunt, quod si dominus dux Ve- necianun fecerit bannum suarum rerum alicui ci- vitati vel loco, quod illas merces vel res, quas Fe- rarienses vel alii apud Ferariam vel in eius dis- trictu conducent, eas non dabunt, nec permittent deferre ipsas merces et res ad illam civitatem vel locum, sed illud idem bannum ex ipsis rebus et mercimoniis facient eis, quemadmodum fecerit do- minus dux Veneciarum, postquam eis a domino du- ce fuerit denunciatum infra octo dies.

Item quod de predis et robariis, et dampnis datis hominibus Venetis in Feraria et eius distri- ctu, et de omnibus questionibus, petitionibus ac querimoniis tam percussionum et iniuriarum, et debitis et theloneis et male ablatis, quam de omni- bus aliis rationibus Venetis predictis ratio fiat se- cundum pacta atque statuta, atque ordinamenta hinc retrofacta inter Venetos et Ferarienses de iusticiis observandis.

De hiis autem omnibus fuerunt concordes, sal- vis omnibus aliis pactis et ordinamentis, et promis- sionibus in omnibus et per omnia hinc retro inter Veneciam et Ferariam factis: ita quod presens pa- ctiun in aliquo capitulo vel verbo predictis ahis pactis et ordinamentis, et promissionibus olim fa- ctis non debeat obesse, neque preiudicium ge- nerare.

Que omnia iamdictus dominus Ubei-tus pote- stas Ferarie verbo predictorum ambaxatorum con- sensu et voluntate, et ipsi etiam ambaxiatores per domini evangeha corporaliter iuraverunt attendere, observare, firma tenere et non contravenire ahquo modo vel ingenio. Et insuper iuravit dictus pote- stas simihter ambaxatorum verbo et consensu et voluntate, quod faciet iurare Officiales suos, et unum hominem supra animam totius popuh Fera- riensis, et Ferariensium verbo ipsius populi, quod hec omnia pleniter observabunt et attendent, et

non contravenient ahquo modo vel ingenio. Et quod ipse faciet hec eadem iurare successori suo vel Rectoribus, et nominatim quod ipse successor seu Rectores facient suos ofiiciales hec iurare, ob- servato isto ordine sacramenti sui et ofliciahum in quohbet anno per totum annum in initio po- testarie vel Rectorie ipsius civitatis, usque quo di- ctum tempus decem annorum fuerit expletum, et quod faciet in statuto Ferarie scribi hoc, nec de- leri per totum dictum tempus. Et quod de hiis ipse potestas et potestates future, et Rectores et officiales non possint petere, nec habere absolu- tionem dicti sacramenti a populo civitatis, vel ab ahqua aha persona ahquo modo vel ingenio.

Ad hec fuerunt testes presentes atque rogati, domini Cardinahs Zorzus, Stephanus Betanus, Ni- cholaus Quirinus, Angelus Damianus, Petrus Ba- hsta et Albertinus Casolerius de Veneciis, Guil- lelmus Cornaclinus et Camerinus notarii de Fera- ria et alii. Actum est Venetiis in palatio ducatus.

Ego Gabriel scribanus sacri palatii notarius hiis predictis interfui et rogatus scripsi et roboravi.

Dux Venetiarum Ferrariensium postulationi ante dictum tractatum annuit.

Anno domini millesimo ducentesimo trigesi-

mo, Indicione tercia, tempore Gregorii pape et

Frederici imperatoris, Veneciis in palatio ducis,

ubi fiunt consiha, die lune xin. exeunte Augusto.

Ibidem antequam concordia firmaretur, que facta

fuit inter dominum Iacobum Teupoh ducem Ve-

neciarum ex una parte pro Comuni Venecie, et

dominum Ubertum de Marnate potestatem Fera-

rie ex altera pro ipso Comuni, dictus dominus

Ubertus simih modo protestatus fuit quo superius,

in carta facta per me Pelhzaiium continetur. Et

dictus dominus dux simili modo et forma respon-

dit, et intendimentivm dedit potestati predicte, sci-

hcet quod predicta concordia nolebat, nec de suo

intendimento erat, quod introitus contratarum Fe-

rarie deberet in aliquo minui, sed omnino servari

ipsis contratis Ferarie, licet in scripturis concordie

facte inter dictas civitates non contineretur. Ad

hec fuerunt presentes dominus Iacopinus de Trot-

ta, Villanus de Aldigeriis, Bonus Iohannes de An-

sedeo, Menabos et Petrus de Marone testes de

Feraria.

Et ego Pellicarius iudex et notarius, ut au- divi et intellexi, ita scripsi et complevi bona fide.

Ferarienses protestantur Iacobo Teupoli Duci Venetorum, quod in concordia facienda volunt esse salvum Ferariensibus introitum contratarum.

Anno domini millesimo ducentesimo trigesi- mo, Indicione tercia, die Veneris sexto decimo in- trante Augusto, in presentia dominorum Philippi Coronari, Nicholai Quirini de Veneciis, Marchisini de Laureto et Rodulfini fratiis eius, Guilhehnini et Gabrielis notariorum domini ducis, dominorum

GREGORIUS PP. IX. ANNO CHRISTI 1230.

Iacopini de Trotta, Menabovis, Boniiohannis de Ansedeo, Villani de Aldigeriis et Petri de Marone de Feraria testium. Cum ante dominum Iacobum Teupoli, inclitum ducem Venecie, de concordia fa- cienda inter Ferarienses et Venetos tractatus com- petens haberetur, per dominum Ubertum de Mar- nate, tunc potestatem Ferarie, talis taliter potesta- tio facta fuit coram ipso domino duce et predictis testibus, quod ipse nullam concordiam faceret cum ipso domino duce, nisi ad intendimentum, quod introitus contratarum Ferarie, sicut consuetus est colligi, in aliquo minui non deberet, sed omnino servari, et si ab ipso domino duce istud idem in- tendimentum non haberetur, nullomodo cum ipso domino duce aliquam concordiam faceret Qui do- minus Iacobus Teupolus, inclitus dux Venetie, dicto domino potestati Ferarie talem responsionem fecit, quod et sui firmi intendimenti erat, quod propter illaru concordiam, quam faceret cum dicta potestate Ferarie sive cum Comuni Ferarie, nollebat introi- tum, qui consuetus est coUigi pro contratis Fera- rie, in aliquo minui, sed omnino ipsis contratis servari. Actum Venetiis in palatio ducis in pre- sentia suprascriptorum testium.

Et ego Pellicarius iudex et notarius, ut au- divi et intellexi, ita scripsi et complevi.

CLVH.

Perusiius aliisque per patrimonium B. Petri in Tuscia constitutis, ut episcopo Belvacensi eorum rectori obediant. Beg. An. IV. ep. 66. Tom. II. fol. 32.

gregorius episcopus etc. Dilectis filiis Perusi- nis, Tudertinis, Urbevetanis, Narniensibus, Anielien- sibus Potestatibus et populis, salut. etc. Cupientes a subditis nostris amari potius quam timeri, eis- que magis caritate quam potestate preesse, hben- ter eisdem disponimus profutura, ut erga se no- stre cognoscentes sinceritatis affectum, non tam formidine pene quam virtutis amore voluntate no- bis et actione studeant complacere. Videmus si- quidem, quod calamini dispares sepe in unam dul- cem consonant melodiam, colorum docta varietas picturam efficit gratiorem, et in pratis varietas flo- rum diversorum plus delectat: sed peccatis exigenti- bus diversi hominum divisorum affectus sepissime in adversa nitentes sibi adeo invicem adversantur, quod aspernantes iustitie disciplinam alii ahis gra- ves iniurias mohuntur, nisi superioris moderamine compescantur. Quare volentes vos in pacis dulce- dine gubernare, Rectorem vobis idoneum provi- dimus preferendum, qui recta gerens et dirigens indirecta, mansuetos attollat et deprimat contuma- ces. Ad quod quidem Venerabilem fratrem no- strum... Belvacensem Episcopum, virum utique providum et honestum, nobihtate preclaruni, ma- gnanimitate magnificum, nobis et fratribus nostris merito sue probitatis et obsequii gratiosum, fidu-

cialiter ehgentes, gubernationi eius commisimus terram vestram, potestatem sibi super hiis plena- riam concedendo. Ut igitur dispositionibus nostris vos hilariter exponentes gratie nostre reddamini aptiores, Universitatem vestram rogamus, mone- mus et hortamur attente, per apostohca vobis scri- pta sub debito iuramento, quo nobis tenemini, fir- miter precipiendo mandantes, quatenus eundem Episcopum, vel potius nos in ipso suscipientes, in omni reverentia et honore sibi tanquam nobis efficaciter intendatis, et de omnibus iuribus et ra- tionibus vestris eidem plenarie respondere curetis, ita quod devotionem vestram debeamus merito commendare: ahoquin penam spiritualem sive tem- poralem, quam idem dictaverit in rebelles, ratam habebimus, et faciemus auctore domino firmiter observari. Datum Anagnie vn. Kal. Octobris, Pon- tificatus nostri anno quarto.

CLVIH.

Urbevetanis, ut terram Vallis Lacus ab eis occupatam restituant. Reg. An. IV. ep. 26. Tom. II. fol. 41.

Gregorius episcopus etc. Dilectis filiis Con- siho et populo Urbevetanis, salutem etc. Non dif- fitemur, quin graviter doleamus, quod terram ec- clesie Romane tanto tempore detinetis per violen- tiam occupatam, cum necesse habeamus intendere ad vendicandam eandem, et forte iniuriam sedis apostolice vindicandam, ne iura ecclesie neghge- re videamus, qui alios arguimus negligentes: sed multo gravioribus doloribus perurgemur, dum men- te tractamus animarum pericula, que pro deten- tione terre predicte non ambigimus evenisse. Uti- nam nos ventura non oporteat formidare! Cum enim ex debito fidehtatis ad conservandum et de- fendendum patrimoniuni B. Petii iuramento pre- stito esse teneamini adiutores, patet, quod invaso- res effecti, violatores fidei, nobis rebelles, et nostro- rum fidehum oppressores, dominum contra vos periculosissime provocatis. Ve autem illis, qui quasi simplicitate traducti, culpas huiusmodi minime at- tendentes, negligunt confiteri, cum membrum, quod obstupuerit eo insanabile, quo insensibile sit longius a salute: sed et ve ilhs, qui propria illecti ma- htia, spiritu ad superbiam offirmato, aspernantur de penitentia cogitare, ehgentes perire potius quam reddere ahenum, non advertendo, quod nullam commutationem poterit pro anima sua dare homo. Verum etsi non per singulos dies dominus irasca- tur, qui tamen quanto diutius signa continet ira- scentis, tanto iratus acerbius punit gravius trans- gressores; qui nuUum malum deserit impunitum, nequaquam super prorogatione vindicte vobis blan- diri debetis cum reprobis, facto etsi non voce dicendo, peccavimus, et quid accidit nobis triste, cum nichil infehcius fehcitate peccantium. Ne igitur divine patientie abusores probemini et reprobe

94 GREGORIUS PP. IX. ANNO CHRISTI 1231.

mini pertinaces, Universitatem vestram monemus et hortamur in domino, per apostolica scripta sub debito fidelitatis firmiter precipiendo mandantes, quatenus Terram Vallis Lacus saltem nunc, licet sero nobis sine difiicultate reddatis, ut facientes de necessitate virtutem nos vobis reddatis favorabiles et benignos, cum, si recte pensatis, non est abbre- viata manus ecclesie, quin et terram ipsam vendi- care, et fructus interea perceptos condicere, necnon vindicare iniuriam valeamus, si vos invenerimus ulterius obstinatos. Datum Anagnie v. Kal. Decem- bris, Pontificatus nostri anno quarto.