CLXXXVII.

Hermann, Bischof von Kamin, ertheilt denen, welche die Kirchen der Minoriten in Breslau, Heisse, Schweidnitz, Brieg und Namslau an bestimmten Feiertagen besuchen, AMass-

Original im Provinr.ial-Archive zu Breslau. An Pergamentstreifen hingt noch ein gut erkennbares Bruchstück

des bischöflichen Siegels von weissem Wachse.

Herman mi s, d. gr. Caminen si s ecclesie episcopus, viris religiosis fratri- 1285. bus Minoribus per custodiam Wraczlauiensem, videlicet in conventibus Wraczlauiensi, Nizensi, Swidnicensi, Bregensi et Namizlauiensi constituas salutem et sinceram in domino karitatem. Pro divina misericordia viteque vestre meritis exigentibus delectainur vos prosequi dono gracie specialis, preser- tim in hiis, que ad salutem pertinent animarum. Hinc est, quod devocionis vestre preeibus annuentes omnibus veré penitentibus et coufessis, qui in testis dedica- cionis ecclesie vestre et altarium et earundem patrouomm festivitatibus et festo- rum anniversariis neenon in sollempnitatibus gloriose virginis Marie, b. Francisci confessons, s. Antonii, s. Clare et octo diebus immediate sequentibus ad eccle-

1) Bolko, der jüngere Sohn Boleslaus DL von Liegnitz, gewöhnlich Herr von Löwenberg, später Herr von Fürstenberg, gewöhnlich Herr von Schweidnitz genannt, hatte zur Gemahn Beatrix, Tochter Otto's des Langen, Markgrafen von Brandenburg.

i) Unstreitig gehört dieses Schreiben noch zum J. 1285, indem dann sogleich im Zu sammenhange die Schreiben vom J. 1286 folgen.

24

186 Urkunden. CLXXXVII. CLXXXVIII.

sias vestras causa devocionis accesseriut, annum et unam carenam de injuncta sibi penitencia miserícorditer relaxamus, preseiitibus vobis perpetuo valituris. Eandeni relaxacionem facimus Ulis, qui pro edificas construendis seu aliis quibus- cunque vestris necessitatibus manum vobis porrexerint adjutricem, si tarnen dyo- cesani voluntas accesserit et consensus. Datum in Nouo-Brandeburk, anno domini MCCLXXXVl).

Domino Latino (Thomas ep. Wrat.). CLX«wiVni Gravis turbacionis jaculum mentent nostram pertulit quarundam paternitatis

4.Febr. vestre series litterarum, que videbatur innuere, quod dorn. Johannem, archid. Lan cli i ci en s ein, capellanum vestrum, et nostrum quondam procura torem in Romana curia, minus prosequeremur favore debito, concepta suspicione frivola contra ipsum ex suggestionibus aliquorum2), cum tarnen ipsum archid. pro impen- sis obsequüs fideliter et utiliter in predieta curia nobis et ecclesie nostre condigna remuneracioiie pocius prosequi deberemus. Pater et domine, qui benignitati ve stre talia suggessit de nobis veritatem secutus non est, sed pocius voluntatem, 3uia teste deo predictum archidiaconum eciam in presencia venerabilis patris et oiuini J(acobi) d. gr. s. Gneznensis ecclesie arebiep. metropolitani nostri prosecuti sumus debita reverencia et honore, quamvis idem archidiáconos, ad nos rediens de Romana curia, cum deberet de multis peeuniis nostris et ecclesie no stre in eadem curia expensis coram nobis sicut convenit aliquant reddere racionem, л ix trium dierum apud nos mora facta, nobis ignorantibus, alias se traustulit, a nobis licencia non petita. Nos autem ejus factum cum paciencia toleramus, quod non esset, si contra ipsum motum aliquem noster animus concepisset.

De dom. Archione capellano gracie vestre, amico nobis dilecto, pro quo nobis eciam scripsistis, quod de gracia, quam sibi fecimtis juxta placitum ve strum3) usque modo non est per nos effectus aliquis subsecutus, quod non est no stre voluntad sed magis nostris defections ascribendum. lit tarnen affectai nostro, quem ob reverenciam vestrain circa personam predicti dorn. A(rchionis) gerimus, effectus respondeat graciosus, prebendam de corpore cathedralis nostre ecclesie

1) Unten auf dem nach der Schrift der Urkunde hin einwärts gebogenen Pergamente steht links: procurata per fratrem Her(mannum) lectorem et ratificata per dyocesa- num. Rechts steht: Ratihabicio dyocesani . . habetur. Zwischen: diocesani und: ha betur ist eine sehr kleine Stelle radirt, unstreitig, weil hier n. d. h. non gestanden, indem gar nicht angenommen werden kann, der Bischof Thomas 11. werde gerade in dieser Zeit und zwar eine solche Urkunde zu Gunsten seiner heftigsten Gegner, über welche er so vielfach klagt, genehmigt haben.

2) Thomas hatte ihn 13. März 1285, N. CXXX1X, abberufen, sicher aus Misstrauen, wie N. CXL und CLX1I zeigen.

3) S. Urk. N. cvm.

Urkunden. CLXXXFIII. 187

#

Wrat., que per mortem canonici nostri, dorn. Ottonis bone memorie nobis va- cat, in inanibiis vestre dominacionis ponimos, ut eandem prebendam seu canoniam niemorato dorn. A. jnxta vestnim beneplacitum conferatis.

Et siciit pluries reverencie vestre depressionem ymo pocius excidium ecclesie uostre mesto animo significavimus ¡ta et nunc significamos mala, que per Ш. prin- cipem dorn, ducem Wratizlauiensem circa ipsam ecclesiam cottidie de malo in detenus innovantur. Nobis enim et nostris prelatis ac canonicis ejectis de do minio suo et aliis interfectis necuon et religiosis ac plebanis secularium ecclesia- rum expulsis, et intrusis propbanis sacerdotibus, apostatis, excoinmunicatis, ho- micidis, notoriis fornicatoribus in ecclesias ejectorum, omnes civitates ecclesie, castra, predia, possessiones, villas, curias а�? decimas tocius cleri occupavit penitus et pro se detinet occupatas. Et cottidie incessanter rusticis et ascripticisis ecclesie tot exacciones et onera imponit, quod jam habere non possunt nnde va- leant sustentan, ymmo idem dominus dux omnino non vult, quod burgeiises et co- loni ecclesie ipsam ecclesiam suam dominant recognoscant vel aliquod sibi faciant servicium aut impendaut. Nec hiis contentus, nobis et nostris per assisinos mor tem machinatur ad hoc specialiter destinâtes.

Et ad- aiisteritatis sue cumulum ampliorem, in prima dominica adventos do- 1285, mini expulit de conventu Wrat. ordinis Predi catoruin fratres circiter quadraginta, indignatus, quod nostras sentencias observabant, qui ejecti taliter, multis se ma- tronis et bonis vins conducentibus, cum lacrímis per totaiu civitatem transeúntes, processionalite» exiverunt. De conventibus eciam ejusdem ordinis, videlicet de Frankenberg, de Croschna et de Lewin1) propter, eandem causam simili ter expulit omnes fratres, et sic dicti fratres, tam miserabiliter ejecti, se in di- versis conventibus ordinis sui extra ipsius ducis dominium receperunt. Ne igitur tam gravis injuria et vituperíum in ordinem toti mundo utilem et laudabilem atro- citer cum multorum scandalo cominissa remaueat incorrecta, assurgat vestra cari tas ob reverenciain universalis ecclesie et dignetur occurrere tantis malis, ne no stra ecclesia, quondam fatnosi nominis, in totum desinat esse ecclesia et exem ple ipsius, si tantos excessus impunitus pertranseat, vicine similiter ecclesie de- leantur, scísma exortum pro impouitate pululet et fidelium devocio minoretur.

Hoc eciam additom fuit in eadem littera de dorn. Johanne archid. Lanchi- ciensi ante illud, ubi dicitur de dom.Archione capellano gracie vestre (S.186, Z. 6 v. o.). Nosse tarnen vestra dominacio dignetur. qood idem archid. Lauchi- ciensis instrumenta compromissi arbitrii et alia, quibus ecclesia nostra firmari

1) Deber die Dominikanerklöster in Frankenberg, Croschna und Lewin ist uns gar nichts Zuverlässiges bekannt. Krossen gehörte allerdings zum Glogauischen Herzogthume, doch zeigt das Testament Heinrichs IV, N. CCLJI, dass Herzog Heinrich von Glc— gau das Krossensche durch Heinrich IV. von Breslau erhalten hatte. Lewin im Glalzischen gehörte nicht zum Breslauischen, sondern zum Prager Sprengel. Ob hier Löwen, SO. iî M. von Brieg, gemeint seyn sollte, wage ich jetzt nicht zu entscheiden.

2. Oec.

24*

188 Urkunden. CLXXXVIII. CLXXXIX

debuerat, que sibi per nos data fuerant cum ad curiam mitteretiir. a nobis requi sitas sepius, assignare récusât, transmit tens nos ad quasdam personas, nobis penitus ignotas cum litteris suis non proprio sed peregrino sigillo signatis et vo- lens, quod ab eisdem personis eadem instrumenta, que tarnen ipsemet nobis resti- tuere debuit, repetamus. Prefatas eciam arcbidiaconus in contemptum nostrum et clavium ecclesie a duce Wratizlauiensi, excommunicato per nos propter premissas injurias ecclesie nostre, vestes sicut et ceteri capellani ejusdem ducis accepit et eis utitur manifeste, communicans eidem duci in prohibitis et audieus cum ipso divina officia, ut nobis dicitur, in locis eciam interdictis. Preterea no bis et toti clero nostro per ipsum ducem rebus omnibus spoliatis memoratus ar- chidiaconus omnibus possessionibus suis utitur libere et quiete, ex quibns adver- tat vestra paternitas, quid ex hiis presentibus factis circa ipsum archidiaconum sit de preterítis presumendum. Dat. Rathibor, II. nonas Februarii.

CLxxxix. Item, per dorn. Johannem de Sobocisch missa est talis littera magistro 1287' Andrée et dorn. Laurencio ad curiam.

Ne vos lateat noster et ecclesie nostre status in presentibus vobis scribimus 1286, quid actum sit septem ebdomadis ante divisionem apostoloruin '). Dux enim no- Mai> ster Wratizlauiensis apud homines tantummodo querens famam, quod quasi vellet cum ecclesia concordare, misit ad nos in Rathibor tres abbat es. de Lu- bens, de Henrichow et de Cam en ел, sine litteris et militent suum Cempcam. Qui venientes ad nos dixerunt: „domine episcope, dorn, dux, filius vester, vellet vobis et ecclesie reconcilian et super hoc scire vellet voluntatem vestram, qualis sit." Oui bus nos audi lis respondimus, quod super istis vellemus eis in crastino responderé et communicate cum eis fratribus nostris, quos tunc circa nos habuimus consilio in ipso crastino sic respondimus eisdem abbatibus et mili ti: ,,negocium quod est inter ducem et ecclesiam maximum est et tale, quale antea nunquam fuit, unde in ipso negocio sine nostro capitulo procederé non possumus nee debemus, sed si dorn, dux intendit reconcilian ecclesie, det litteras securítatis omnibus de capitulo nostro sub sigillis suo majori, Legnicensis, Glogouiensis et Opo- liensis diieum, et cum nobiscum capitulum nostrum convenerit, tunc per aliquos de capitulo nostro ipsi duci responsum dabimus, secundum quod deus nobis inspi raba." Quo responso audita tarn abbates ipsi quam miles ad ducem in Оtmu ch o w redierunt. Et postmodum quarto die iidem abbates tantum ad nos iterum sunt reversi et dixerunt: „dominus dux paratas est securitatem dare, quam petistis et vos ipsi securítatis notulam, que vobis expedít, conscribatis et earn transcri- ptam dorn, dux procurabit sigillis predictis sigillari," que talis fuit:

1) Sieben Wochen vor 15. Juli, also vom Ende des Mai an.

Urkunden. CXC. CXCI. 189

Nos Henricus, d. gr. dux Slezie et dora. Wrat., tiotnni facimus univer- cxc. sis, presentem litteram inspecturis, quod cum prelati et canonici Wrat. suspica- Л**6', rentur de nobis, quod eis in rebus et personis in Ierre molestias moliremur nee auderent ad venerabilem patrem dorn. Thomam ep. Wrat. securi accederé а�? pro negoeiis ecclesie insimul congregan, nisi prius a nobis ipsis securitas procu- raretur, et boc adjeeit dux predictus: de quo sumus coram domino innocentes! ut ipsorum tarnen peticionibus satisfacimns congruenter, nos una cum dilectis patrue- libus nostris, inclitis principibus dominis Henrico Legnicensi, Henrico G logo u i en s i etBolezlaoOpoliensi ducibns, prelatis et canonicis eisdem da mns plenam et omnimodam s ecu ri täte m transeundi per terram nostram et in Ila- tbibor veniendi, standi et recedendi, sal vis rebus eorum omnibus et personis, cum omni ea quam secum habuerint comitiva, qui a presentacione presencium in fra sex sep timan as debebunt in predicto loco cum domino episcopo convenire. Daraus eciam cum eisdem principibus eandem securitatem similiter pro personis et rebus et comitiva illis nunciis, quoscunque prefatus dominus episcopus cuín capi tulo suo super responso faciendo nobis ad legacionem nunciorum uostrorum, vene- rabilium virorum de Lubens, de Henrichow et de Camencz abbatum, quos direxeramus ad ipsum dominum episcopum, duxerit transmittendos. Quam secu ritatem durare volumus inviolabiliter, quousque predictis nunciis ipsorum dominî episcopi et capituli reversis ad eosdem dominum episcopum et capitulum, quilibet prelatorum et canonicorum ad ea loca, de quibus vénérant, infra dies quatuorde- cim revertatnr. Et ut presens securitas firmitatis robur plenum obtineat, presen tes litteras uostrorum et predictorum ducum sigillis dependentibus voluimus con- signari. Datum Wratizlauie a. dom. MCCLXXX sexto, XIV. kalend. Junii.

Quam cum delulissent ipsi duci, dux aliquibus mutatis que scripseramus, post duas septimanas sub predictis sigillis earn per Egidium mi litem nobis misit. Qua nos habita, pro fratribus nostris omnibus qui erant in tota Polonia nostras lit teras misimus, ut ad nos in Rathibor accédèrent, occasione qualibet pretermissa in divisione apostolorum. In quo festo apud nos in Rathibor, ipsis canonicis 1286, quampluribus congregatis, habita cum ipsis diligenti discussione et deliberacione, 13- Jnli- sic predicto dom. duci respondimos, ut sequitur, nunciis nostris, dominisJohanne cantore Wrat., Boguzlao prepósito Opolieiisi, Henrico Legnicensi et Johanne Lauch i ci en si archydiaconis ad ipsum dom. ducem destinatis:

Domine dux, ecclesia que semper orat pro pace, diligit et dilexit pacem, cxci. ista petit a vobis fieri, que sunt inductiva pacis. ib^m

Ut primo restituantur castra Otmuchow et Edelsteyn, sient occupata (§ 1.) fuerunt cum toto territorio Otmuchouiensi et Nyzensi in eo statu, sicut tune firit.

190 Urkunden CXCI.

(§ 2.) Item, restituantur civitates et omnes ville ecclesie, que sunt in vestro dominio

constitute et alie possessionem. (§ 3.) Item, quod fiat restitutio patrimonii domini episcopi et aliorum canonicorum.

(§ 4.) Item, quod dominus abbas s. Marie et prepósitos s. Spiritus restituantur ad

loca sua et ad possessionem, intrusis ejectis. (§ 5.) Item, quod fratres Predicatorum et alii religiosi restituantur et revocentur

ad loca sua. (§6.) Item, quod dominus ер. Lu bu �? eu sis restituatur bonis suis, que habet in

Slezia. (§ 7-) Item, quod intrusi presbyteri eiciantur et veri pastores а�? legittimi revocentur.

(§8-) Item, quod in decimis presentís anni tarn in campis quam maldratis et ferto-

nibus percipiendis ex integro et libere non iinpediantur dominus episcopus, prelati

et canonici sui religiosi et totus clerus. f§ '•'•> Item, quod de decimis anni preterid satisfiat, super dampnis aliis et injuriis,

que multe sunt, ecclesie illatis a duobus aunis et citra et super debitis patris et

patrui vestri.

Domine, domine dux! ecclesia parata est compromit tere pro parte sua in

dorn, archiepiscopum et dominos Cttyauiensem et Poznaniensem episcopos.

Dat. Rathibor, in crastino divisionis apostolorum, anno domini MCCLXXX

sexto.

Ad iatam responsîonem nostram factam duci predicto per predictos nuncios uostros idem dorn, dux per eosdem nuncios uostros, non in scriptis sed verbotenus sic respondit: „non restituam castra simpliciter, quia, si dorn, episcopus mecum non posset concordare, forte ipsa traderet in maims aliquorum inimicorum meo- rиm. sed, si vult dorn, episcopus, ego nominabo aliquos canónicos Wratizla- u i ens es, (ilios barouum meorum et ipse dorn, episcopus eligat quos vult ex ipsis, qui iutromittant se de castris et aliis possessionibus, et si coucordaverit mecum re- tineat ipsa castra et possessioiies ipse dom. episcopus, si vero non coucordaverit, per ipsos canónicos restituantur michi ipsa castra et possessioiies." De decimis autem presentís anni sic respondit dom. dux: „ponat dom. episcopus duos, quos vult, pro parte sua, et ego ponam alios duos, quos voluero, pro parte mea, qui decimas tarn episcopi quam canonicorum, religiosorum et aliorum secularium cle- ricorum colligant et conservent, et si dom. (episcopus) concordaverit mecum, tain episcopus quam quilibet canonicorum religiosorum et aliorum clericorum recipiet décimas ad se pertinentes, si vero non concordaverit, ipsas pro me volo décimas retiñere.'' Ad alios autem artículos qui in nostra respoiisioiie sibi facta continen- tur penitus nil respondit. Nos autem, ne idem dux aliquem colorem pro se apud homines posset pretendere, dicendo: „ego sum paratus concordare, sed episcopus non vult!" nos, habita deliberacione cum fratribus quos habuimus circa nos, prima nostra responsione in paucis mutata, per eosdem nuncios talem legacionem pro

Urkunden. CXCII. 191

memorial! tarnen in carta datum sine sigillo verbotenus, quia in scriptis earn ha bere noluit, ipsi duci misimus:

Domine dux, eccleaia, que semper dilexit pacem, facit quod potest, et qnod exen, non potest sibi non debet per aliquein imputan. j^'

Sicut prius rogavit adhuc rogat hoc, quod est inductivum pacis, ut sibi ca- (§ d stra Otmuchow etEdilsteyn eo modo quo occupata fuemnt cum omnibus pos- sessionibus territorii Otmuchouiensis et Nyzensis civitatum et villarum plene et libere restituantur.

Item, ut similiter plene et libere restituantur civitates et omnes ville, que sunt (§ з.) extra dictum territorium, in vestro dominio constitute et alie possessiones.

Item, quod fíat restitucio patrimonii domini episcopi et alionim canonicorum. (§ 3.)

Item, quod dorn, abbas s. Marie cum suis fratribus et prepositus sancti Spi- (§ 4.) ritus simul cum suis fratribus restituantur ad monasteria sua et ad loca sua et ad omnes possessiones, intrusis ejectis de monasterio et bospitali.

Item, quod fratres Predicatores et alii religiosi restituantur et revocentur ad (§ '•) loca sua.

Item, quod dorn, episcopus Lu bu cens is restituatur bonis suis, que habet (§ 6.) in Slezia.

Item, quod intrusi presbyteri et alii in ecclesias parrochiales eiciantur et veri (§ ?•) pastores а�? legittimi revocentur.

Item, quod in decimis presentís anni tarn in campis quam maldratis et ferto- (§ &) nibus percipiendis ex integro et libere simpliciter non impediantur dorn, episcopus, prelati et canonici sui, omnes religiosi et totus clerus.

Super decimis autem anni nuper preteríti, dampnis aliis et injuriis, que innii- (§ 9-) mere sunt ecclesie illatis a duobus annis et citra et super debitis patris et patrui vestri, domine dux, ecclesia parata est tractare et compromittere pro parte sua in dorn, archiepiscopum et dorn, episcopum Poznaniensem.

Et ne littere a sede apostólica impétrate evaiiescant, volumus, ut saltern ci- (§ W.) tacio per judices seu executores procédant (sic), nejnrisdicio annulletur, quod non est impeditivum pacis.

Ista legacione per dictos nuncios nostros coram duce prolata respondit, quod bene placebat sibi, quia ista omnia volebat faceré. Et quia nuncii nostri predicti institeriint domino duci, quod ipse dux una cum ipsis nuncios suos mitteret ad nos, qui coram nostris nunciis in presencia nostra dictam voluntatem ducis coniirmarent, iidem nuncii nostri cum dominis . . de Lubens, de Henrichow et de Ca me nez abbatibus et magistro Jacobo domino legum missus (sic) adorn, duce, ad nos veuerunt in Rathibor in die s. Petri ad vincula. Quibus abbatibus, ma- 128«, gistro Jacobo et nunciis nostris in nostra presencia constitutis ipso die coram *• Ao* quibusdam fratribus Predicatoribns et aliis pluribus clericis secularibus convenien- tibus et ibidem sedentibus, ipsis nunciis ducis, nostri nuncii publice sic dixerunt:

„Domine episcope, legacionem restrain coram dorn, duce pertulimus" et licet primo videretur sibi nolle acquiescere, postmodum mutata volúntate dixit: „et nos

192 Urkunden. CXCII. CXCIIL "

parati sumus restituere castra, píssessiones, decimas et alia, que ex parte do- mini episcopi petistis, libere et absolute, sicut superius continetur." Et cum nun- cü nos tri reqiiirereut ab ipsis abbatibus et magistro Jaco bo, utrum ista esset re spondió et voluntas dorn, ducis? idem magister Jacobus pro omnibus sic respon- dit: „quia dom. dux paratus esset omnia restituere sicut dixistis." Et conversus ad nos dixit: „domine episcope, quia dorn, dux juxta voluntatem vestram admit tit omites peticiones vestras, rogat eciam vos, ut peticiones suas admittatis." Et nos respondimus: „quidquid potest fieri cum honore et sine vituperio ecclesie et eciam cum honore dorn, ducis, parati sumus faceré.'' Et tunc dixit idem magister Jacobus: „dom. dux rogat vos, quod revocetis sentencias vestras, postquam vobis omnia que petistis luerint restituía." Et nos respondimus in presencia ab- batum ipsi magistro Jacobo: „super ipsis senteuciis faciemus quidquid fuerit sine vituperio et dampno ecclesie et cum honore dorn, ducis faciendum, habito tarnen consilio dom. archiepiscopi et aliorum proborum virorum." Et magister Jacobus respondit: „bene placet dorn, duci, quod vos habeatis consilium et deliberacionem cum quibus vobis placet, qualiter sint eedem sentencie revocande."

Nos autem, volentes scire circa predicta ipsius ducis plenius voluntatem. dorn, cantorem nostrum, Legnicensem et Lanchiciensem archidiáconos ca nónicos nostras remisimus ad dom. ducem cum dom. abbate de С amenez et pre- dicto magistro Jacobo, quia de Lubens et de Henrichow abbates ibant in Craconiam causa visitandi monasteria, quibus pro memoriali dedimus in cartilla legacionem coram predicto duce verbotenus proferendam, que talis est:

cxcui. Dominus dux, ut realis sit restitucio eorum, que promittit verbotenus, pla-

vf^«! cea* s'")' mandare, ut per singula fora proclametur, quod homines domini episcopi,

,5 i'j tain in territorio toto Otmuchow, quam in suo ducalu obediant, sicut prius fe- cerunt, domino episcopo et non alteri.

(§ 2.) Item, ut homines prelatorum et canonicorum, religiosorum et aliorum clerico-

rum secularium dominis suis obediant et non aliis.

(§ 3.) Item, faciat proclamari, quia dom. dux dom. episcopum, prelatos et canóni

cos suos, religiosos et alios clericos seculares recipit in suain proteccionem et qui- libet eorum secure ad domos proprias revertatur.

(§ 4.) Item, faciat proclamari, quod dom. episcopo et canonici«, religiosis et aliis

clericis secularibus décime, que in campis in cam pis. que in maldratis in mal- dratis, que in fertonibus in fertonibus et nou aliis persolvantur.

(S s.) Item, placeat dom. duci dare securitatem omuimodam dom. episcopo, cano-

nicis, religiosis to tique clero suo et omnibus eorum familiis et Ulis, quibus dom. episcopus castra committet, in littera sua patenti sub sigillis suo proprio majori, Legnicensis et Opoliensis ducum, dom. Bernardi cancellarii et dom. Pe tri uotarii.

Urkunden. CXCIII. 193

Item, quod dorn, dux det securitatem suflicientem dorn, archiepiscopo et dorn, episcopo Poznan i en si, quia in eos dominus episcopus compro misit.

Et cum predicti nuncii, abbas et magister Jacobus, ad ducem rediissent et ista que premisimiis taliter iu ejus presencia coram baronibns et aliis qnampluribus religiosis et aliis rendissent, dominus dux publice respondit: „ergo vult dorn, episcopus, quod ego restituant castra et omnes possessiones priusquam dorn, epi- scopus retractet sentencias? Gerte ego vobis ista nnnquam injunxi, nee nuneiis meis, uec uuquam hoc intencionis mee fuit, quod ego prius restituerem, quam sen tencie retractaren tur," et idem dixerunt publice dorn. Bern h ardu s et magister Ludwicus. Et cum nuncii uostri coram ipso duce dicerent: „domine, quaudo nobis et vestris nuneiis iujunxistis legacionem, visum fuit nobis omnibus et credeba- mus, quod ista intencio vestía fuerit et voluntas, quod omnia prius restituerentur." Sed dux publice hoc negavit et post multa, in quadam simplici carta hoc nobis misit.

Si vult mecum concordare dorn, episcopus, dorn, episcopus hoc faciat. Sen tencias excommunicacionis, suspensions sen interdicti in quascunque personas sive loca, quocuiique modo prolatas, sive juste sint sive injuste, penitus revocamus, adicientes, ut si unqnam in judicio objecte fuerint nullius omnino sint vigoris. Alia cuiadjecit prepositus Wratizlauiensis: sentencias excommunicacionis, suspen- sionis sen interdicti, in quascunque personas sive loca racione questionis que inter nos et dorn. ill. ducem Wratizlaiiiensem post appellacionem interpositam pro- latas, penitus revocamus, adicientes, ut si quando in judicio objecte fuerint, nul lius omnino sint vigoris. Et postmodum dixit dux: „vos tres, domine cantor et Leg nice n sis et Lanchiciensis archidiaconi, intromittatis vos de castris, possessionibus et decimis, ita tarnen, quod dorn, episcopus retractet sentencias in fra quatuordeeim dies, alioquin ista omnia michi restituetis." Et ipsiresponderunt: „domine, hoc nobis non est commissum, nec a vobis est petitum." Et postmodum dixit dux: „dorn, episcopus coiiveniat mecum in aliquoi loco personaliter et ego prestabo sibi securitatem omnimodam sub sigillis ducum quorumeunque voluerit, quia credimus, quod si conveniremus personaliter cum domino episcopo, bene con cordaremos." Et hiis dictis dixit ad nuncios nostros: „si ista non vult acceptare dominus episcopus ad nos de cetero non redeatis."

�?е�? cantor nos ter predi �? tus et dorn, archid. Legn icen sis nobis, venientes fi **J» ad nos iu die sancti Cyriaci, presentibus quibusdam fratribus Predicatoribus et aliis qnampluribus retulerunt. Quos postea ad ipsum ducem non remisimus, quia vi- demus, quod omnia sub nube facit, nec cum eo convenire intendimus personaliter, solus cum solo, propter dolum et fraudem ipsius, quam timemus persone nostre et ecclesie imminere.

Noveritis eciam, quod ex littera quam magister Petrus apportavit de curia ad venerabiles patres, dorn. Pozuaniensem et Wladizlauieueem epiecopos,

8. August.

25

194 Urkunden. СХСШ.

per vos a sede apostólica impétrala '), ecclesia nostra tale commodum reportavit,

quia cum eadem littera magistrum Petrum ad predictos dorn, episcopos misera-

1286, mus, qui ad eosdem XI. kalend. Septembr. accessit et ipsis eandem litteram pre-

■1-2. AiiSi.st gentavit. Qui dorn, episcopi prius imusquisque singulariter et postmodum commu- niter habuerunt consilium, qualiter eis in ipso negocio esset per eandem litteram procedendum. Et tandem, habito eciam consilio dorn, archiepiscopi, ducem ex- communicatum et terrain suam interdicto subpositam publice nunciarunt, mandan tes auctoritate sibi commissa tarn dorn, arcbiepiscopo quam suis suffragaueis, ut in ecclesiis suis et subditorum suorum ipsas sentencias publicareut, cum tarn ipsis executoribus quam aliis omnibus per totam provinciam Pol on i cam ipsius diieis violencia et gravamen quod infert ecclesie ex continuacione facti notorii esset iiotum. lidem eciam executores miserunt abbatem de Lu bin'2) et quendam archi- 1386, presbyterum ad dorn, ducem nostrum. Qui in die b. Lamperti dorn, ducem in ()t-

l7.sePtbr. m,iChow invenientes ipsum canonice monueruut, ut domino episcopo, ecclesie et toti clero usque ad unum mensem satisfaceret de ablatis et injuriis irrogatis.

Miserunt eciam quendam monachum de St reino Premonstratensis ordinis, Wladizlauiensis dyocesis cum litteris patentibus, autentico apostólico inserto et propriis sigillis appensis iu Wrat. ad prepositum et priorem monasterii s. Vin- cencii, ut iidem prepósitos et prior sentencias excommunicacionis in ducem et iu- terdicti in terram suam, primum in monasterio suo, deinde in ecclesia s. Marie virginis et in ecclesiis s. Marie Magdalene et s. Elizabeth, pulsatis campa- nis et candelis accensis publice nunciarent. Sed iidem prepósitos et prior ipsas lit- teras ab eodem monacho recipere noluerunt, quas idem monachus, expósito tenore ipsarum litterarum dictis prepósito et priori et aliis fratribus, super majus altare posuit et recessit.

Idem eciam monachus ex parte dictorum executorum litteras guardiano et fra tribus Minoribus in eorum ecclesia presentavit, ut et ipsum ducem vitarent excom- municatum et servarent sentenciam interdicti. Sed ipsi guardianus et fratres, vitu pérât о verbis dicto monacho, litteras noluerunt recipere. Qui monachus litteras ipsas super altare eorum posuit, dicta eisdem breviter sentencia litterarum. Et 1286, idem monachus ad nos in Rath i bor veuiens sabbato quatuor temporum coram pin—

'¿i.septbr. пЬцд clericis in ecclesia parrochiali ad ordines congregatis de presentacione pre- dictarum litterarum facta tain fratribus Minoribus quam illis de sánelo Vincencio est publice nobis eciam presentibus protestatus.

Magister eciam Petrus veniens ex parte executorum ipsorum litteras nobis tnlit, in quibus nobis per ipsos mandabatur, ut nos similiter, pulsatis campanis et candelis accensis, memoratum ducem excommunicatum publicaremos et terram ip sius fóre interdictan! et faceremos eciam ipsas sentencias per uostrorum omnium subditorum ecclesias publican. Quod nos primo, apud fratres Predicatores, post

1) Vom Panste Honorius IV. 28. März 1286, N. CCI1.

3) Lubin, im jetzigen Grossherzogthume Posen unfern der Obra.

Urkunden. CXCIII. 195

ea in ecclesia parrochiali in die b. Mauricii infra missam fuimus executi. Et idem 1286, archidiaconiis noster OpoliensisiuOppoliensi ecclesia publicavit. ÄSeP,br-

Et noveritis, quod memoratus dux ab oppressioue ecclesie nostre in millo manum retrahit sed cottidie intendit spoliacionibus pauperum ecclesie, ita quod dicti pauperes, non Talentes ipsius ducis violeuciam sustinere et spolia, quamplu- riini recesserunt de prediis et possessionibus ecclesie et recedunt cottidie, agris et doiuibus vaeuis derelictis. Nullus eciam prelatorum, canonicorum et omnium generaliter clericorum, religiosorum et secular nun, nostras et ecclesie sentencias observance и m, audet nedum domos proprias vel monasterio inirare утто пе�? ipsius ducis terrant propter metum mortis aliquatenus visitare eciam.

Et, quod cum gravi gemitu referimus, idem dux ad austeritatis et sue sevi- cie cumulum ampliorem quandam femiiiam bone vite, gibosam et penitus deformem, multe etatis, sororem cujusdam, nomine Gozconis, ordinis fratrum Predicato- rum, comburi mandavit et combusta est publice coram populo extra muros, non ob aliam causam, nisi quia dictum fratrem suiim et alios^ratres dicti ordinis, quos omnes idem dux odit propter obedienciam quam servant ecclesie, consueverat re- cipere in domo sua, pietatis et caritatis intuitu et ipsis alimonias ministrare.

Decimas nostras et tocius cleri nostri idem dux indifferenter omnes rapit, cen sus nostros et aliorum clericorum pro suis usurpât usibus et reservat, et ut gene raliter concludamus, deterior est condicio clericorum obedienciam observancium in terra prefati ducis quam eciam Judeorum, Judei enim libere in terra ipsius vi- vunt et negocia exercent sed clerus ob metum mortis, quod ejus terram iutret non audet eciam cogitare, linde sicut de vobis confidimus vos rogamos, ut hec domi- nis et amicis ecclesie nostre in Romana curia cum querimoriia proponatis, et ma xime, si fieri potest, ipsi domino pape, aquo solo post deum ecclesia sua cu jus nos gnbernacionem gerimus poterit quando sibi placuerit a suis anxietatibus relevan.

Et ut idem dux ex parte qualibet nos tätiget, sciatis, quod dorn, archid. Le- gnicensis et dorn. Conrad us Haco pro duce a sede apostólica contra nos ju- dices impetrati, super confirmacione sentenciarum uostrarum latarum in ducem et terram ipsius facta per dorn, arcbiepiscopum et archid. Wladizlauieusem, non requisito abbate de Heiirichow, ut dux asserit, litteras domiuis, Amoldo no tario dorn, ducis Ratkiborieiisis et Boguzlao plebano Rathiboriensi, sub sigillis propriis destinarunt, ut ad diem b. Barbare, non dicto tarnen quod peremp- 12»«, torie, nos citarent, locum in Ratbibor assignando. In quibus tarnen litteris cita- 4Decbr- cionis, ut intelleximus, nulla fit mencio de domino Jaroschio, collega ipsorum tercio, sicut in commissione rescripti apostolici patet, quod vel in totum vel saltern ad ipsam citacionem eis commiserit vices suas, nee quantum iiitelligere potuimus se excusaverit, quod ipsi negocio nolit vel non poterit interesse. Et licet predicto dom. Boguzlao fuissent eedem citacionis littere assignatc, nondum tarnen adhuc eramus, citati quando vobis has litteras scribebamus. Sed utrum prefatus dom. Ja ro se h i us eis, quantum ad présentent citacionem, vices suas commiserit, dubita-

25*

196 Urkunden. CXCIV. CXCV.

mus. Qualis autem eventus hujus rei fnerit vobis postmodum curabimus intimare. Cetera lator. Datum Rath ¡bor, II. nonas Februarü.

cxciv. Domino Jerónimo Prenestino episcopo cardinali. Lacrimis sanguino-

1287> lentis de corde nostro proflnentibus paternitati vestre aperire cogimur miserabilem

e """ ecclesie nostra statum. Dux euim Wratizlauiensis, quinos, nostras prelatos

et canónicos necnon et ceterum clerum nostrum observaiitem bonum obediencie de

suo ejecit dominio et omnibus possessionis, prediis, vil lis, castris, decimis et

aliis juribus ecclesie, universaliter omnibus, spoliavit nobis et nostris per assisinos

mortem cottidie machinâtur - - '). Exordium autem potissimum hujus mali quod ec-

clesia nostra sustinet2) (etc.). Datum Rathebor, II. nonas Februarü.

Sub eadem forma domino Benteuengo et domino Ma the о.

cxcv. (Thomas ер. Wratizlauiensis), domino archiepiscopo (Gneznensi).

*i1286' Pater et domine reverende. Hoc vobis presentibus innotescat, quod in die

n.septbr! beati Lamberti venerunt ad nos comes Symon castellanns Opoliensis, comes Cempca de Strelin et frater Johannes prior fratrum Predicatorum de Cra- couia, missi per dorn, ducem Wratizlauiensem, qui proposuerunt talia coram nobis: „filius vester dux Wratizlauiensis intencionem habet, vobiscum et cum ecclesia concordandi et rogat vos, quod cum ipso personaliter convenire velitis et ipse paratus est vobis prestare securitatem, sive per ducem Opoliensem, sive per ducem Kazimirum, sive per quoscumque alios, quos vos vultis, credit enim, quod si vobiscum posset convenire, quod modis omnibus concordaret. Dicit eciam vobis, quod committatis castra vestra Otmuchow etEdilstein ambo, si vultis, Cempce vel Symoni, vel unum uni et alteram alteri, et si vobiscum cou- cordaverit tunc retinebitis castra vestra, sin autem, ad nos castra eadem reverten- tur." Dixit eciam dux: „quidquid dictus prior ordinaverit paratus sum tenere."

Nos autem, habita deliberacione sic respondimns ipsis nunciis: „sine capi tulo nostra nichil possumus faceré; item, sine presencia dorn, nostri archiepiscopi et dorn. Роли allien si s episcopi cum dorn, duce nobis non expedit convenire; item, nohimus quod aliquis extraneus castra nostra possideat, sed si dorn, dux in

1) Hier folgt in der Handschrift wörtlich was N. CLXXXVHl S. 187 Z. 12: et cotti die, bis Z. 5: devocio minoretur steht, mit Ausnahme der Worte Z. 16: nee hiis contentus nobis et nostris per assisinos mortem machinatur ad hoc specialiter desti na tos, was doch aach wesentlich, bereits oben Z. 8 steht

2) Nun folgt wörtlich über den Lector Hermann und die Minoriten was S. 164 Z. 6 cum universo, bis Z. 22 mitti ad Romanam curiam procuravit.

Urkunden. CXCV. CXCVI. 197

tendit cum ecclesia concordare, dignetur ista faceré, que in Iittera quam sibi per vos sine sigillo mittimus sunt conscripte." Et eaudem litteram dictus prior présen tions militibus predictis aocepit de uostris manibus sibi datam, cujus tenor talis est:

Ecclesia et nos semper fuimus amplexati et liée sunt pacis pro ipsa ecclesia cxcvi. inductiva. юЦ^'ъ

Dom. dux ante omnia dignetur resituere utrumque castrum Otmuchow et (§ i.) Edilsteyn simpliciter et pure et eo modo quo ipsa recepit ecclesie restituât.

Item, restituât civitates omues, villas et alias possessiones territorii Otniu- (§ 2.) chouiensis etNyzensis nobis et ecclesie, et ¡lias villas eciam, ejectis Ulis quos in eis locavit jure Theuthonico, similiter dominus dux restituât.

Item, civitates et villas omnes in dominio suo, tarn episcopales quam prelato- (§ 3.) rum, canonicorum, religiosorum et aliorum ctericorum restituât, amotis Ulis simi liter, quos locavit jure Theutunico in vil fis Pofonicis1).

Item, quod fratres Prédicat ores, tarn Wratizlauiensis quam aliorum (§ 4.) conventuum ad conventus proprios revocentur.

Item, restituât patrimonia dorn, episcopi et aliorum canonicorum. (§ 5.)

Item, ville et possessiones alie dorn, episcopi Lu bucen s is occupate in do- (§ 6.) minio ducis similiter restituantur domino episcopo Lubucensi.

Item, de decimis anni preteriti satisfiat eis, quorum décime sunt ablate. (§ ">■)

Item, pro decimis anni presentís, que in manipulis debuerunt percipi, ex in- <!) } tegro satisfiat, et de decimis percipiendis in fertonibus et maldratis non impedian- tur dorn, episcopus, canonici et alii omnes tarn religiosi quam seculares clerici.

Item, quod abbas s. Marie cum fratribus suis et prepositus s.Spiritus similiter (§»• > cum fratribus suis ad monasteria sua revocentur ejectis intrusis, villis, graugiis et aliis ipsorum possessionibus restituas.

Item, quod intrusi clerici omues eiciantur et veri а�? legittimi pastores ad suas (§ io.) ecclesias revocentur.

Item, domos di ru tas circa catbedralem ecclesiam episcopalem et canónico- (§ ll.) mm faciat reparari.

Et quia in precisione silvarum ecclesie, spoliacione et ablación« multarum re- (§ M.) mm pauperum ecclesie, profugacione ministerialinm, ascripticiorum et servomm ecclesie, quorum alienacio multo major est et magis dampnosa ecclesie quam alia- ram reram, ad multa milia marcarum ecclesia est dampnata, et quoniam similiter multa debita patris et patrui sui, ad que solvenda ipse dux tenetur, ad multa mar-

1) Diese Forderung ist um so härter, als der Bischof Thomas selbst, so wie seine Vor gänger und Nachfolger häufig Dörfer und Städte zu Deutschem Rechte aussetzte, was überhaupt von der gesammten Geistlichkeit vorzugsweise zu geschehen pflegte, weil es ihnen vorteilhafter war. S. meine Untersuchungen darüber in der Urkunden sammlung S. 117 ff. und 133.

19S Urkunden CXCVI. CXCVII.

carinii inilia se ext end mit, super hiis mili bus marcarnm in dorn, arcbiep. et dorn, episcopum Po к n an i en.s �? m pro parte nostra parati sumus compromittere, tit se cundum arbitrium ipsorum super hiis milibus sadsfiat. Unde placeat dorn, dnci, ut tain dorn, arcbiepiscopo quam dorn, episcopo Poznaniensi det securitatem ad lo cum, quern ipsi elegerint, veniendi et ipse dorn, dux eis provideat de expensis, cum nobis omites res in ipsius dominio sint ablate. (§ 12.) Item, quia sine capitulo nostro non possnmiis tractatum aliquem iuire, placeat

eciam ipsi dorn, duci prestare omnimodam securitatem ipsi capitulo et expensas, cum ipsis tarn res sint quam omîtes décime denegate. Similiter et nobis per ipsum dorn, ducem prestetur securitas et toti quam nobiscnm duxerimus comitive. Et tunc certo die et loco assignatis, venientíbus dorn, arcbiepiscopo dorn, episcopo Pozna niensi et capitulo iiostro, et nos veniemus similiter cum dorn, dnce pro concordia ecclesie tractaturi, et quidquid super hiis dorn, dux faceré voluerit, hoc sub sigillo suo majori, si sibi placuerit, in patentibus litteris nobis mittat ').

Datum Rath i bor, in crasdno s. .Mat bei apostoii.

cxcvii. Domino episcopo Poznaniensi. (Thomas ер. Wrat.). Pater et domine

12S6. révérende. Regraciamur vobis, quia sicut tarn ex litteris quam ex nuncio vestro

2l"0ctobr'dorn. Gereone intelleximus, pro ecclesia nostra fideliter laboratis,.significantes nobis, quod, quam cito nuncios domini archiepiscopi et doni.ducisWratizlauien-

i.o.s.Nv. sis reciperemus, in die omnium sanctorum vel in octava eorum in Syczow2) per- sonaliter accederé deberemus, habita securitate quam dorn, archiepiscopus sibimet et nobis duceret ordinandam. Brevitas predicti temporis impossibilitatem nobis et diílíicnltatem videtur inducere, primo quia a Syczow per plures dietas distamos, ad quai» viam faciendam et expensas necessarias et vecturas et ministros aliquos deberemus habere, in quibus omnibus ex facto deficimus dicti ducis. Item, quia sine presencia et consensu capituli nostri, cujus similiter negocium agitur, non pos- sunius uec debemus aggredi tantum factum, quos in tarn brevi tempore non vale nt! is aliquatenus convocare, quibus, eciamsi convocad essent, expensas faceré non possemus nec ipsi eciam eas faceré possunt cum sint per predictum dorn, du cem rebus omnibus spoliatí. Preterea eciamsi bec omnia coneurrerent, quod ta rnen non est, locus pro tarn arduis negoeiis traetaudis est inhabilis superius assi gnants. Placeat igitur beuignitati vestre super hiis intendere, ut et dorn, archiepi- scopum inducatis, quod ipsi duci consulat, si cum ipso duce voluerit couvenire, quod locum assignet in Wratizlauia, ubi et nos et canonici nostripossimus faci- Hus et melius couvenire et ut dorn, archiepiscopus et vos ad eundem locum simili

1) Vergl. mit diesen Forderungen die vom 16. Juli 1286 N. CXCL Î) Polnisch-Wartenberg, Polnisch, Sjcow, ONO. 10 M. von Breslau.

Urkunden. CXCVII. CXCVIII. 199

ter accedatis, et ut dominus archiepiscopus, obtenta pro se securitate prius ab ipso duce, quam maluerit pro nobis et pro nostris prelatis et canonicis ac omni familia quam uobiscum duxerimus obtineat securitatem ydoneam sub sigillis ipsius ducis majori, de Legnicz, domini Bolconis de Jawor, Glogouiensis etOpo- liensis ducum, quia sub eisdem sigillis consimilem habuimus in negociis ecclesie retroactis. Qua obtenta et a nobis recepta dorn, archiepiscopus nobis veniendi in Wratizlauiam quando sibi videbitur terminum assiguabit, quia melius apud cathe- dralem ecclesiam cujus factum agitur quam alibi sunt negocia disponenda. Et quia ea que certa sunt non debent in dubium rovocari, dorn, dux, antequam vèniamus ad terminum per dorn, arcbiepiscopum assignandum, dingnetur restituere utrumque ca- strum Otmuchow et Edilsteyn simpliciter et pure etc. ut supra (N. CXCV1 S. 197 Z. 6 ff.) Et quidquid voluntatis domini archiepiscopi et vestre super hiis fuerit, vestris nobis litteris et nuncio iiitimetis. Datum Rath i bor, XII. kalend. Novembris.

Et in anima hoc fuit scriptum : Domine, quia sumus in negociis ecclesie frequencius circumventi, rogamus vos, ut in negociis ecclesie nostre cum dorn, duce quanto potestie caucius ambuletis, quia non semper deserviunt verba rei.

Domino archiepiscopo (Gneznensi) per Gereon ein capellanum dorn. ep. cxcvm. Poznan i en sis missa est littera (Thome episc. Wrat.) sub hac forma: 1286»

..... . 21.0ctobr.

Cum sine vestre discreciouis consilio et eciam volúntate in negociis ecclesie nostre nichil faceré intendamus, prout hactenus vobis signifieavimus litteris nostris ac nuncio super hoc aliquociens destinatis, eapropter paternitati vestre volumus esse no tu in, quod venerabilis pater, Poznaniensis episcopus, in die b. Luce 18.о<ч0ьг. dorn. Gerconem capellanum suum cum suis litteris ad nos misit1), signans nobis, quod rogatus per dem. ducem Wratizlauiensem fuit in Wratizlauia apud ipsum et quod ex parte ipsius ducis ad vos descenderé debeat et rogare graciam vestram, ut in die omnium sanctorum vel in octava ipsorum in Syczow una cum i.od.ö.Ny. ipso episcopo descenderé debeatis et mandare nobis, ut inibi ad enndem terminum veniamus, sed brevitas temporis impossibilitatemetc.ut supra in alia3), usque: pla- ceat igitur paternitati vestre, si tarnen intencionis vestre fuerit cum ipso duce con- venire, et nos eciam convocare, ut eidem duci persuadeatis, quod per cum vobis et nobis in Wratizlauia locus de tur et nos ab ipso duce, habita vobis medianti- bus securitate ydonea, quam ydoneam esse dieimus si tarn nobis quam prelatis et omnibus canonicis nostris ac toti familie quam nobiscum duxerimus per eundem du cem data fuerit sub sigillis ipsius ducis majori, neenon Legnicensis, Bolkonis de Jawor, Glogouiensis et Opoliensis ducum, quia consimilem securitatem

1) S. N. CXCVII. 2) S. 198 Z. 14 v. u. bis Z. 4.

200 Urkunden. CXCVIIl. CXCIX. CC.

jam habuimus sub eisdem sigillis, in Wratizlauiam veniemus iu termino, qui no bis per vos fuerit assignatus, quia melius apud catbedralem etc. ut supra1). Et quia ea que certa sunt iiolumus in dubium revocan, sicut sunt castra, civitates et ce- tere possessiones, de quibus eciam tarn vos quam venerabilis pater Crac ou i en-* sis ер. nobis-, cum essemus vobiscum nuper in And reo w, consuluistis ne ista ali- quorum arbitrio committamus, nostram intencionen! fixant habemus, quod ante omnia dominus dux dignetur restituere utrumque castrum etc. ut supra3). Quidquid antem voluntatis et consilii vestri super hiis fuerit, vestris litteris vel nuncio nobis digne- mini quam cicius lieri poterit intimare. Datum Rathibor, XII. kalend. No vembre.

cxcix. Item, in die sanctorum apostolorum Symouis et Jude misse sunt dorn, archiep.

i386- et dorn, episcopo Poznaniensi, cum dorn. Johannes Muscata venisset ad dorn. (Thomam ep.) ex parte ipsius dorn, archiepiscopi, ejusdem tenoris Uttere per Lau re nein in, pro firmamento hoc addito quod sequitur:

Cum tales Hueras per dorn. Gereon ein, capellanuin dorn. ep. Poznanien-

27.octbr.t sis ad vestram graciant misissemus, sexto die post recessum ipsius venit ad nos

dorn. Johannes arch id. Lanchiciensis, ves tras litt eras nobis portans, in qui-

s.Novbr. bus volebatis, quod in octava omnium sanctorum ad vos in Olesniz 3) veniremus, sed credimus, quod si ad vos predicte nostre littere pervenissent, inspectis causis et impedimentis nostris contentis in ipsis litteris, aliud de vocacione nostra ad pre- dictum locum forsitan scripsissetis. Unde vobis placeat cogitare super alio ter mino et loco in Wratizlauia et de securitate ab ipso dom. duce danda nobis et fratribus nostris, prout superius est expressum et quod prius fiat restitucio pre- dictorum.

ce. Item, Poznaniensi episcopo. Paternität"! vestre referimos multas grates,

sV^brî 4u°d *n negocio ecclesie nostre miserabiliter tribuíate et compassione ducti et per- suadente justicia secundum tenorem litterarum sedis apostolice4) una cum collega vestro venerabili pâtre dom. W(islao) Cuyauiensi episcopo processistis, trans mitientes in Wratizlauiam fratrem Ulricum de Strelno Premonstratensis or- dinis tain ad guardianum in Wrat. quam ad prepositum et priorem s. Vinceucii inibi. quibus de observacione et publicacione seutencianim latarum pro nostra ec- clesia vestra auctoritate ex commissione apostólica intimaret, quod idem frater •ji.septbr. Ulricus, sicut ad nos in Rathibor veniens retulit5) nobis, est fideliter executus. Sed memorati guardian us et fratres Minores, prepositus et prior s. Vin ce u ci i

1) S. 198 Z. 8. 2) Daselbst Z. 11. 3) Oels, ONO. 4 M. von Breslau. 4) Уош 28. März 1286, N. CCII. 5) Das Datum s. N. СХСШ. S. 194 Z. 9 т. е.

Urkunden. CC. CCI. 201

Preinonstratensis ordinis, perseverantes in sólita pertinacia, illatis verbis contü- meliosis ipsi fratri, maudatum vestrüm recipere contempserunt . . Idem tarnen frater Ulricns, primum super altare majns s. Vincencii, presentibus dictis pre pósito et priori et qnibnsdain ex ipsorum fratribns, demum super altare similiter majns in ecclesia clanstri s. Jacobi, presentibus guardiano et aliquibus fratribus Miuoribus, eis per vos directas litteras posuit et recessit. Placeat igitur beni- gnitati vestre, tarn gravem contemptum non pretermitiere incorrectuni, ne de sua malicia glorientur sed magis pro meritis recipiant talionem.

Prefatus eciani frater nobis retulit viva voce, quod vos una cum predicto pâ tre Cuyauiensi ad ducem Wratizlauiensem dorn, abbatein de Lubin et quendam archipresbyterum super facto uostre ecclesie direxistis, qui ducem ipsum incubantem gravamini rerum ecclesiasticarum cum suis baronibus et alia familia et dissipantem ipsas res>pro suo beneplácito in Otmuchow castro ecclesie inve- 1386, nerunt. Sed quia, que ipsorum abbatis et archipresbyteri ad ducem legacio fue- 17-8еР'- rit, vel quid dux eis respondent, peni tus ignoramus, rogamus honestatem vestram quatenus et que legacio fuerit et quid ad earn sit responsiim, vestris nobis digne- mini litteris intimare.

Rogamus eciam, ut si nondum per graciam vestram et vestri college ad ar- chidiaconatus (¿ log о ni en s ein etLegnicensem pro publicacione seiitenciarnm prolatarum in diiceui Wratizlauiensem sunt littere destínate, quod adhuc ad eosdem archydiaconatus per vos ambos littere dirigantur super ipsis sentenciis pu- blicandis, quia majoris auctoritatis et roboris vestre littere sunt, cum vos nitamini auctoritate apostólica vobis directa, quam nostre, cum quasi factum nostrum aga- tur si nos ad predictos archidiaconatus aliquas litteras mitteremus.

Et quamvis excommunicati sint juxta cañones ab omnibus arcius evitandi, omnes tarnen duces in nostra dyocesi constituti. nostro duci excommunicato indif ferenter tainquain non excommunicato quasi licenter in probibitis a canone partici pant ac si eos alia a majori exconnnunicacio non ligaret, propter quod participiunt pluries dictus dux (sic!!) contempnens claves ecclesie et vilipendens tamquam sti pulant absque rubore in excommunicacionis sentencia forcius indurescit. Ne igi- tur censura ecclesiastica contemptibilis, tarn ab ipsis ducibus quam ab alus lia- beatur, huic morbo tam canceroso, secundum quod divina unccio vos docet de omnibus, adbibere vobis placeat medicinara ')•

W(islans) Wladizlauiensis et J(ohannes) Poznaniensis misera- cci. cione divina episcopi, discretis viris . . archidiácono Legnicensi et ejus vices **•

Sept.

1) Dieses Schreiben muss zu Ende Septembers 1286 geschrieben seyn, denn 21. Sept. kam der Mönch von Strzelno nach Ratibor, und 22. Sept. publicirte der Bischof das auf päpstlichen Befehl verhängte Interdict. S. 194 u. 195.

26

202 Urkunden. CCI. ССП.

gerenti salutem in domino. Noveritis, nos litteras apostólicas, non cancellatas. non abolitas пе�? in aliqua sui parte viciatas et verídica bulla signatas récé pissé in hec verba:

ecu. Honorais episcopns, serviis servorum dei, venerabilibus fratribus Wladis-

nl^SvL latiiensi et Poznan i en s i episcopis salutem et apostolieam benediccionem. Oblata nobis venerabilis fratris nostri episcopi et dilectorum filiorum capituli ec- clesie Wratizl auien sis peticio continebat, ijuod cum nobilis vir Henri cu s, dux Slezie et dorn. Wrat., prava patris imitando vestigia, cujus hères existit, dictos episcopnm et capitulum et ecclesiam deeimis, villis, possessionibus, juri- bus et aliis bonis nequiter spoliasset neenou et homines et vasallos episcopi, ca pituli et ecclesie predictornm capiens eisque indebitas Servitutes imponens, tarn episcopo, capitulo et ecclesie supradictis, quam hominibus et vasal lis dampna gravia irrogasset, orta inter prefatos episcopnm ac capitulum ex parte una et pre- dictum nobilem super premissis ex altera, materia questiouis, tandem partes super hiis in venerabilem fratrem nostrum Philipp um, Firmauum ep., tunc in Po- Ion i e partibus apost. sed. leg. tamquam in arbitrum, arbitratorem et amicabilem compositorem sub pena mille marcariim auri et exeommunicacionis sentencia com- promittere curavernnt, ita qnod pars, que ferendum per dictum legatum arbitrium non servaret, medietatem dicte pene parti arbitrium servant i pre fatum, reliqiiam

1282, vero medietatem Romane ecclesie solvere teueretur'). Et licet idem Firma-

1282 ' n,,s eP'i dum Ul partibus illis existeret, eqiium super hoc tulerit arbitrium2) inter 10. Aug. partes, idem tarnen nobilis illud non solum observare non curat verum eciam con tra dictos episcopnm, capitulum et ecclesiam Wrat. pejora prioribus committere non veretur, sed aspiran* pocius ad quasdam villas et terras episcopi, capituli et ecclesie predictorum et hostiliter ad eos accedens, illas oecupare et oeenpatas detinere ac in ipsis novas Servitutes imponere neenon bladum et nonnulla alia bona predictornm episcopi et capituli exinde asportari faceré а�? eisdem insuper dampna plurima et injurias irrogare temerario aiisu presumpsit. Propter quod idem Wrat. episcopns in prefatum ducem, quia diligenter ab eo monitus occupata restituera Servitutes revocare а�? de dampnis et injuriis eisdem satisfaccionem debitam sibi et capitulo predicto impenderé contumaciter non curavit nee aliquant racionabilem causam proponeret quare hec faceré non deberet et ea essent adeo in partibus il lis notoria quod nulla poteraut tergiversacione celari, exeommunicacionis, aueto- ritate ordinaria, et in omnia loca, ad que dux predictus accederet dum moraretur

1284, in ipsis, iuterdicti sentencias proraulgavit3) et super observacione sentenciarían

30. Joli.

1) N. LXVIIL 3) N. LXIX. 3) N. CX.

Urkunden. ŒIL 203

ipsarum predict us episcopus ad venerabilem fratrein nostrum, archiep. Guez Heu sern et dilectos filio«, Dobegneuni arcbid. Wladizlauieusem et abbatem monasterü deHenrichow, Wrat. dyocesis, apostólicas in cominuni forma litteras impetravit'). Et licet predicti archiep. et arcbid., predicto abbate se super hoc 1284, excasante, easdem sentencias, quas invenemiit racionabiliter fore latas, manda- 0c>* veriiit iuviolabiliter observari2), dictus tarnen dux, sentencias ipsas dampnabiliter 1285, vilipendens, uon solum super premissis satisfacere non curavit, verum eciam tarn- ie* M*1- quam sue salutis prorsus oblitus pejora prioribus committendo, quasdam civitates, castra, opida, villas aliaque suburbia, terras et loca ad episcopalem sedem Wrat. necnon decimas, census, redditus, possessiones ac alia bona quamplura ad non- nullas ecclesias sue civitatis et dyocesis sibi subjectas spectancia, temeré occu- pans, aliquas de terris et bonis predictis venderé а�? alias distrahere pro sue vo luntatis libito non ex рал it, sic quod dictus episcopus et alie persone predictarum ecclesiariim, bonis suis ecclesiasticis per prefatum ducem taliter destituti, coacti sunt miserabiliter exulare. Propter quod idem episcopus, cum bec adeo notoria essent, quod aliqua tergiversacióne celai i non poterant, in prefatum ducem iterato excommunicacionis et in totam terram ipsius interdicti sentencias protulit3) jnsti- 1285, cia suadente. Sed prefatus dux, malleum ecclesie tamquam stipulam repu tans, ' Apnl* easdem sentencias per annum et amplios pertiiiaciter toleravit, redire non curaus ad ecclesie unitatem. Unde, cum crescente contumacia pena sit mérito angin en- tanda, fraternitati vestre per apostólica scripta mandamus, quatenus, si premissis veritas suffragatur, vos vel alter vestmni per vos vel per alium seu alios eundem ducem excommunicatum, dictum vero terram interdicto fore sup posit am, singu lis diebus dominicis et festivis, pulsatis cam pañis et candelis accensis usque ad saiisfaccionem condignam, non obstantibus frivolis appellacionibus super hoc ad sedem apostolicam interjectis seu litteris veritati et justicie prejudicantíbiis a sede impetratis, eádem publice nuncietis et ab alus nunciari faciatis dictumque ducem ab omnibus arcius e vi tari et nichilominus alias contra eum aggravetis, prout ejus pertinacia exegerít, manus vestras, nobis, quod in hac parte feceritis, fideliter et plenarie rescripturi. Datum Rome apud sanctam Sabinani, У. kalend. Aprí- lis, pontificatus nostri auno primo •).

Cum igitur ea dampna et injurie ecclesie Wrat. que in litteris apostolicis premittuntur nobis adeo et toti provincie Polonice sint notoria, quod nulla possint

i) N. CLX1X. N. CLXV1H. N. CUV.

Diese Urkunde steht bereits in Ravnaldi ann. z. J. 1286, N. 30, wo jedoch unter Andern fortwährend für: Wratislauiensis und Wladislauieiisis, gleichmässig: Wadis- laviensis steht.

%

26*

204 Urkunden. CCII. CCIH.

tergiversacione celari, sicut evidencia facti �?ои ti nui luce clarius manifestât, nam idem nobilis vir H(enricus), dux Slezie et dorn. Wrat., adhuc décimas dicte Wrat. ecclesie, tam episcopi quam canonicorum et aliornm omnium clericorum secularium ac religiosorum, castra cciam, civitates, villas, terras, census, red- ditus, possessiones ac alia bona ad sedem episcopalem spectancia ausu teme rario sicut prius detinet oectipata, propter que dampna et injurias, iu ipsum du- cem, canónica monicione premissa, venerabilis in Christo frater noster, Thomas, d. gr. Wrat. ep., excommunicacionis et in terrain dicti nobilis interdicti sentencias rite ac racionabiliter promulgavit, et postmodum dicte sentencie in synodo provin- ciali per venerabilem in Christo patrem, dorn. Jaco bum, d. gr. Gneznensis ec clesie archiep., ac suos suflraganeos fuerunt sollempniter approbate, nos manda- tum apostolicum fideliter exequi cupieutes, discrecioni vestre auctoritate qua fun- giimir scribimus et mandamus, quatenus predict uni uobilem Henri cum, diicem Slezie et dorn. Wrat., singulis diebtis dominicis et festivis, pulsatis campauis et candelis accensis excommunicatum et terram ipsius ecclesiastico suppositam inter dicto nuncietis et abaliisfaciatisvestris subditis nuuciari ipsumque ducem precipiatis ab omnibus arcitis evitari. Dat. a. dorn. MCCLXXX sexto, apud Belsco, quarto die mensis Septembris.

cení. Dominis Wladizlauiensi et Poznaniensi episc. (Thomas ep. Wrat.).

ïïnov Licet de beuignitate vestra in publicacione sentenciarum uostrarum in ducem

Wrat. et terram ipsius prolatamin juxta teuorem rescripti apostolici pro vestris viribus intendatis, idem tarnen dux, ab ecclesie gravamine non refrenans manum, ipsas sentencias quasi stipulam vilipendit, quia omîtes principes') H (en ri �? us) Legnicensis', Boleo de Jawor, H(enricus) de Glogouia, P(rimco) de S tin au i a et B(oleslaus) de Opol duces, quasi licenterque impune participare eidem duci Wrat. in comestionibus, conviviis et aliis a jure prohibitis non formi- dant, propter quod memoratus dux in sua pertinacia foreins indurescit. Rogamos igitur paternitatem vestram, ut singulis predictorum ducum singólas litteras per vestros proprios nuncios dirigatis, rogantes, requirentes et molientes eosdem prin cipes, ut prefato duci Wrat. non participent seu communicent in ejusdem ducis periculum et suarum prejudicium animanun, anntinciantes ipsis ducibtis, quodsi a participacione ipsius desistere noluerint, conteniptiun ipsorum et vilipensionem ec clesie clavium sustinere non poteritis. Et nichilominus hoc oportebit nos sedi apostolice intimare, cum per hoc posse credamus nostram ecclesiam relevan. Dat. X. kalend. Decembris.

1) Nur die Brüder des Herzogs Boleslaus I. von Oppeln, nehmlich Miecislaus und Prze- mislnus von Ratibor und Kasimir von Bcuthen, welche dem Bischöfe Thomas geneigt waren, so wie Konrad von Sagan ausgenommen. Vergl. doch N. CCV, S. 208.

Urkunden. CCIV. 205

Item, in die s. Dyonisii, missa est per dorn. Johann ein de Slasow do- cciv. mino legato littera sub hac forma: .J286'

Venerabili in Christo patri et dorn, reverendo, dorn. Johanni, d. gr. Tus- c и la no ер. cardinali, apost. sed. legato, Thomas, ejnsdem miseracione Wrat. ep. cum recommendacione humili reverenciam tarn debitam quam devot.. .1. Quia sacrosancta Romana ecclesia, mater omnium et magistra, pietatis visceribns perinola, omnium ecclesiarum gerens sollicitudinem indefessam, pre ceteris quibiis regitur vestram experta sollerciam, vos ad legacionis officium preelegit, per quem et ecclesiis in suis jnribiis vacillantibus provideret et compesceret contra ipsam tyrannidem exercentes, idcirco nos, qui pro dejeccione nostre Wrat. ecclesie, que oliin pacatis temporibus erat magni Hominis et famosa, lacrimas velud rivos aquarum, cum hec sacerdotis sint arma, fundentes cum gravibus suspiras incessan tes attricioueiii ipsius, excidium et subversionem perpetuam per presentes litteras innotescere humiliter curavimus sanctitati vestre, per quam solam eandem eccle- siam posse credimus yniino speramus a suis anxietatibus relevan. 111. eniin prin ceps dominus H(enricus), dux Slezie et dorn. Wrat., cum tamquam patronus ipsam ecclesiaui debuisset ab aliis persecutoribus defensare, ex defensore factus impugnator dictam ecclesiam subjecit et subicit inaudibili servituti, enervans ipsius jura peni tus et eciam libertates. Et quoniamnos, qui sollicitudine pastorali su mas ad defensionem nostre ecclesie alligati, volentes animam et famam ipsius principis corrigi, non perire, monuimus euni canonice, ut tarn super juribus quam libertatibus ecclesiasticis et eciam quampluribus ecclesie possessionibus quas pa- lam detinebat occupatas, ecclesiam tarn notorio non gravaret, et cum resipiscere nollet, nos non valentes excessus tarn enormes, manifestos et notorios tolerare, in personam ipsius ducis ex predictis causis senteuciam excommunicacionis cum con sensu nostri capituli tulimus et in oinnem locum nostre dyocesis ad quemcumque ipsum duceui contingeret declinare, quamdiu in eo moram traheret, sentenciam in- terdicti '). Quas sentencias postmodum venerabilis pater dorn. Jacobus archiep. 12l*4- Gneznensis, metropolitanus noster, cum suis suffragaueis apud Lanchiciam ' " in provinciali synodo congregatis, presentibus aliis quampluribus prelatis religio- sis et secularibus, videns eas latas esse racionabiliter et legittime approbavit2). ,J2813' Que eciam sentencie per eundem dorn, archiepiscopum ac dorn. Dobegneum archidiaconum Wladislauiensem, collegam sibi a sede apostólica super hiis sentenciis deputatum, tercio collega, videlicet domino abbate do Henri chow Cysterciensis ordinis nostre dyocesis se legittime excusante, fuerunt secundum litteras eisdem directas sedis apostolice publice confírmate3). Qui dux, cum de- J285, beret penitencia ductus et ad cor rediens pro absoluciouis beneficio ab hiis sen tenciis laborare, commotus ira et a malo in deterius propter ipsas sentencias pro-

15. Jan.

16. Mai.

1) N. LXVin.

2) N. LXXX.

3) N. CLXVm

206 Urkunden. CCIV.

vocatus, ipsius ecclesie castra, burgos, villas, curias nostras epis�?о ales, pre- latoruní et canonicoruní uostrorum, predia et possessioues non solum nostras et canonicorum iiostroriiin, sed eciain omnium aliorum clericorum, religiosorum et se- cularium, omnes indifferenter constituías in dominio suo, timoré postposito occu pant, et sicut tunc ita et nunc detinet hec omnia per violenciam usurpata. Qua- rum possessionum �?ncolas angariis, perangariis, collectis seu talliis indebiti» adeo aggravavit, quod pauci jam incolarum in terris ecclesie remanserunt, onera hujus- uiodi deyitantes. Et quod hiis omnibus est detenus, possessionem ecclesiasticas vendidit, locavit, donavit et distraxit pro pecuniis ad suum libitum, ut ipsam ec- clesiam de pecuniis ejusdem ecclesie iniquam causam fovendo funditus destruat et impugnet. Nos vero atteiideutes, quia novis morbis nova sunt remedia adhibenda. cum eciain ea que frequenti prevaricacione iterantur frequenti siut sentencia con- dempnanda, volentes ipsius ducis saluti et anime pocius considere quam perni- ciose acquiescere voluntad, iterum, legittima et canónica premissa admonicione, quam quia sprevit auribus obturatis, eundem ducem tarn ex gravibus causis et of- fensi» notoriis non solum toti provincie Pol on ice sed et aliis provinciis adjaceiiti- bus circumquaque, excommunicavimus et propter excessus magnitiidiiiem totam Г283, terrain dicti ducis generali supposuimus interdicto '). 27. April. sed idem dux, obstinate animo perseverans, nobis a sede nostra, prelatis

et canonicis nostris de suis domibiis а�? viris religiosis et deum timentibus priore ac fratribus ordinis Predicatorum de sollempni conventu Wrat. ac omni familia eoriindem iuibi et aliis quibusdam conventibus ejusdem ordinis in ipsius ducis con- stitutis dominio expulsisa), alios tarn seculares quam religiosos elencos cogit in interdictís ecclesiis celebrare, et qui deum Iiabeutes pre oculis ejus preeeptis et persuasionibus non obedieriint, eos spoliatos rebus omnibus et a suis ejeetos ec clesiis extra suum dominium compulit exiliare, et auetoritate propria quosdam, mil— lam penitiis tonsuram babentes, quosdam proplianos sacerdotes, sacrilegos, ho micidas, apostatas, notorios conciibinarios et excommunicato» iiitrusit in ecclesias ejectorum. Qui intrusi, nimpentes nervum ecclesiastice discipline, prophanando sacra quantum in eis est, et ipsi duci publice communicant et generalis non obser vant seutenciam interdicti, divina officia in contemptum clavium ecclesie publice et aliorum ecclesiis exercendo, nec possunt inveniri persone propter metiim ipsius ducis, que vel mandata delegatornm sedis apostolice vel nostras sentencias ex- eqiiaiitur. Nain olim prepositum Premonstratensis ordinis cum diiobus fratribus sui ordinis in Wrat. accedeutem et supradictorum dominorum archiepiscopi et archi- diaconi ex auetoritate apostólica prolatas sentencias sicut sibi injunctum fuerat publicantem, marsclialcns et alia ducis familia equis, vestibus et rebus aliis infra septa monasterii ejusdem ordinis clara die publice spoliavit. Quidam eciam tree presbyteri, nostras sentencias exequentes, coram populo in ecclesia capti man-

1) N. CL1V.

1) Vergl. N. CLXXXVIU.

Urkunden. CCIV. 207

18. п. 23. Febr.

dato dicti ducis et tamquam latrones in curru simul tracti ad castrum ecclesie qnod idem dux per potenciam occupavit et in eodem castro in carcerem sunt detrusi, sed postea liberati '). Propter quod, factum et scisma est in populo et in clero, et vicinis ecclesiis aliarum provinciarum grave scandaluin est exortum. Decimas eciam omnes et proventus tarn nostros episcopales quam clericorum et religiosoruui ecclesie observancium unitatem, edicto publico in ib ri s civitatum facto, suo fisco fecit et nsibus applicari, nichil prorsus in suo dominio pro vite necessitatibns tam nobis quam clero nostro de omnibus nobis et eis debitis proventibus derelinquens. Sed et alia banna gravia et edicta tam contra predictos fratres Predicatores et alios religiosos, quam contra clerum secularem dudum promulgan3) mandavit, nt 1385, videlicettnulhis ad eorum ecclesias audeat accederé пе�? eisdem pro vite necessi- tatibus venderé aliquid audeat vel donare sed пе�? in hospicium reeipere vel teuere quempiam premissornm sub ob ten tu gracie et bonorum, et breviter tot et tanta ec clesie intulit et inferre non desistit gravamina atque dampna, quod non possunt facile exprimi vel describi. Nam in solo Otmuchow castro ecclesie nostre quod anno pretérito occupavit que et quanta rapuerit vix possent litteris explican. ,1285, Sciat eciam vestra benignitas, quod sedes apostólica, miserans tam grave exci- Apnl" dium ecclesie nostre, veuerabiles patres dominos W la dis la ni en s em et Poz nan i en se m episcopos imper executores ex certa sciencia super predictis nostris sentenciis deputavit3), quatenus ipsum ducem excommunicatum in suis ecclesiis 1286, publice nuuciarent et facerent ab aliis per omnes dyoceses proviueie Pol oui ce "n publice nunciari, candelis accensis et pulsatis campanis singulis diebus dominicie et feriis, et deberé servari ab omnibus in terra dicti ducis senteuciam interdicti. Quod licet iidem exequtores litteris suis aliis per totam provinciam Pol on i cam mandaverint exequendum4) et ipsimet eciam fideliter in suis dyocesibus exequan- 1*ю> tur, idem tarnen dux i/mas sentencias tamquam stipulant reputans non tantum ep ' animo sustinet indurato, ymmo delerius ecclesiam opprimit et molestât.

Ne igitur predicta ecclesia nostra tam excidiose gravata ad nichilum peuitus redigatur et per prophanos administratores, qui populum Cbristianum decipientes scandalisant pocius quam edificant claves ecclesie contempnendo et ne tam perni- ciosum exemplum in vicinas ecclesias, dyoceses et provincias prorogetur, si tam in ipso duce quam in administratoribiis predictis excessus tam enormes remaneant incorrecti, sanetitati vestre genibus provoluti lacrimabiliter supplicamns, quatenus cum idem dux spirituali gladio nolil corrigi ne que possit, in obstinacionem vel pocius desperacionem prolapsus claves ecclesie penitus contempnendo, placeat paternitati vestre de tali remedio providere ipsi ecclesie, propter eum qui sibi earn in virginali utero desponsavit, que in gracia vestra et patrocinio fixit ancho-

1) Vergl. N. CLXXIIa und b.

3) Vergl. N. СХХХШ.

3) N. ССП.

4) N. CCI.

•208 Urkunden. CCIV. CCV.

ram spei sue, ut sedatis procellis hnjusmodi tempestatis se nunc miserabiliter se- piiItaiM animo per vestram sollerciam gandeat revixisse.

Ceterum quia fratribus Predicatoribus et omnibus religiosis, Cysterciensibus videlicet et aliis juxta tenorem privilegiorum siiorum nostras sentencias observan- tibus luimiliter а�? devote, quatuor conventus fratrum Minorum et quidam abbas Premonstratensis ordinis cum conventu suo, quod absque prejudicio ordinum dici- mus qiios semper prosequti fiiimus favore benigno, in prefati ducis dominio con- stituti, easdem nostras sentencias contempnendo, tarn sepedictum principen! quam alios sibi similes in predictis excessibus et erroribus, suis pravis persuasionibus et exemplis publice ac pertinaciter confovent et subportant, communicantes ex- communicatis et contra interdictuin terre generale coram eis et duce specialiter sollempniter celebrantes in scandalum tocius cleri et populi et enervacionem cla- vium ecclesie et ecclesiastice discipline, dignetur vestra sanctitas hiis occurrere, ut a talibus presnmpcionibus resipiscant et aliis religiosis nostras sentencias ob- servantibus se conforment. Et quoniam frequenter quampliires homines se justifi care intentes, linguas suas in detraccionem protrahunt innocentum, pater et do mine, si aliqui einuli ecclesie nostre vestram adierint presencian! cum verbis colo- ratis pro se et contra ecclesiam facientibus, non debet de facili, quod tarnen apud vos nullo modo fit, fides talibus adhiberi. Cetera lator, capellanus et fidelis Ho sier, in cujus ore ad paternitatem vestram posuimns verba nostra. Dat. Rathi- bor, VII. ydus Octobris.

ccv. Item, dom. episcopo Poz.naniensi (Thomas ep. Wratizlauiensis).

q1^6' Quia ex circumspeccione vestra dependet tota ecclesie nostre sains, idcirco

aperire vobis curavimus, unde posset negocium ipsins in melius reforman. Duces enini nostre dyocesis H(enricus) Legnicensis, B(olco) de Jawor, C(on- radus) de .Sagauo '), H(enricus) de Glogouia, P(rimco) de Stinauia et B(oleslaus) de Opol, duci nostro de Wratizlauia indifferenter participant in comestioiiibus, conviviis et aliis a jure prohibitis, quasi idem dux non esset aliqua excommunicacionis sentencia innodatus, propter quod ab aliis eciam simpliciorihus et claves ecclesie contempnuntur et memoratus dux in sua pertinacia forcius indu- rescit qui ad gremium saucte matris ecclesie rediret cicius suffusus rubore. si ab omnibus ejus communie vitaretur. Quapropter benignitatem vestram duximus exorandam, quatenus una cum collega vestro, venerabili pâtre dom. W(islao) Wladislauiensi episcopo, omnibus et singulis prefatis principibus vestras sin gula» litteras dirigatis, rogantes eos, hortaiites et juxta formant canonicam admo

1) Veigl. N. СШ, wo Konrad von Sagan nicht genannt wird. Heinrich IV. muss die sen also wohl nicht gefangen gehalten haben, wie der Bischof N. LXXV1II, S. 89, am 1. Juni 1284 behauptet hatte.

Urkunden. CCV. CCVI. 209

nentes, nt sepe dicto duci non participent, yramo se a sua communione subtra- hant, quamdiu in excommunicacione permanserit, ut tenentur, significantes eis, quod, quantum in vobis est, sustinere non poteritis et talem contemptum cla- vium ecclesie vos oportebit sedi apostolice intimare. Preterea volumus vos non ignorare, quod a procuratoribiis nostris de Romana curia recepimus litte— ras, in quibus nobis significarunt, quod in eadem curia bene procedit nostre ne- gocium ecclesie, sed hoc solum expectatur, ut per vos ambos de negocio ec clesie nostre sedi apostolice rescribatur. Quare propter deum vos rogamus, ut utrique vestrum placeat cogitare de modo et forma, quid sit secundum ntilita- tein ecclesie nostre ipsi siguiíicandum sedi et interniere eciam, quod sine di- lacione, cum periculiiin maximum sit in mora, prelibate sedi super facto nostre ecclesie rescribatis. Datum Rat hi bor, XI. kalend. Decembris.

Sub ista forma debebant executores scribere domino pape, sed antequain ccvi. magister Petrus veuisset ad ipsos cum eadem forma, ipsi aliam formam con- ceperant et jam littera scripta erat dorn, pape, cujus eciam tenor habetur hic post ¡stain formam:

Sanctitatis vestre benignitas, que universalis ecclesie per totum orbem dif fuse sollicitudinem piam gerit, volens ecclesiam Wratizlauiensem de pro vincia Po Ionic per nobilem virum dom. Henri cum ducem Slezie et dorn. Wrat. oppressant miserabiliter et subversam penitus a suis auxietatibus rele vare, dignata est nobis destinare ütteras apostólicas hujusmodi seriem conti nentes: Ho no ri us etc. ut supra (N. CCI1). Nos igitur cum omni humilitate curantes preceptis et mandatis obedire apostolicis reverenter, et licet sciremus pro firmo, quod premissis Veritas suffragatur, quia tarn nobis quam omnibus de tota provincia Po I o nica, tarn clericis quam laycis, secularibus et religiosis, ipsius ducis gravamina que iiitnlit et adhuc cottidie inferre non cessât epi- scopo, capitulo, clericis, tarn secularibus quam religiosis, in possessiouibus ca- strorum, civitatum, burgorum, suburbiorum, villarum, decimarum ac aliorum ju- riniii in predicti ducjs dominio consistencium, adeo essent manifesta et notoria, quod Dulli iníiciacioni aut tergiversacioni penitus locus esset, sicut eciam hoc ipsnm tarn domini episcopi quam canonicorum, Predicatorum et aliorum religio- soniin necnon et secularium clericorum prefatorum episcopi et capituli cum de bita obediencia sentencias obserrancium ejectorum de ipsius ducis dominio et per ipsum exilium iniserabiie manifestât, uichilominus tarnen ex habundanti re- ligiosum virum abbatem de Lubin ordinis s. Beuedicti ad prefatum ducem mi- siinus, per quem ipsum auctoritate predictarum litterarum rogavimus ac legit- time monuimus, ut predictos dominum episcopum, canónicos, religiosos et alios clericos ad sua loca et ecclesias revocaret, condigna satisfaccione prestita de ablatis et quod deinceps ecclesiam desineret molestare, demum uuus ex nobis

27

210 Urkunden. CCV1. CCVII.

personaliter accessit ad predictum ducein, rogans humiliter et moneus eum ite- rnm, nt premissa satisfaccione condigna et ablata restituens ad gremium matris rediens ecclesie ipsam de cetero in suis jurions non gravaret. Sed idem dux nee nostris precious пе�? moniciouibus acquiescens, sicut prius ita et nunc, ymmo gravius ab ipsius ecclesie molestiis non desistit. Propter quod nos, se- cuti formant rescripti apostolici, eundem ducein excommuuicatum, dictam vero terram interdicto fore subpositam singulis diebus dominicis et festivis, pulsatis campanis et caiidelis accensis usque ad satisfaccionem condignam publice iiun- ciavimus et nunciamus per totam provinciam Po Ionic am et ab alus fecimus uunciari dictuinque ducein ab omnibus arcius evitari. Et quamvis fratrem . . nionachum de Strelno Premonstratensis ordinis ad convention Minorum in Wratizlauiam et abbatem ac conventum monasterii sancti Vincencii inibi Pre monstratensis ordinis cum nostris litteris, inserto rescripto apostólico misissemus, significantes eisdem, quod cum nos meinoratum ducem excommuuicatum, ab aliis fecerimus juxta mandatum apostolicum evitari et ipsius terram ecclesiastico esse subpositam interdicto, ut et ipsi similiter cominunionem dicti ducis tamquam ex- commnnicati vi tarent, juxta tenoreui privilegiorum suorum interdict! sentenciam observando, ¡idem tarnen fratres Minores et predictus abbas cum suo convento in destruccionem ecclesie et Subversionen! ipsius jurium, volentes non deo sed ipsi duci pocius complaceré, пе�? nostras curaverunt recipere litteras nee cu rant vitare ipsum ducem vel servare interdicti sentenciam, non nostrum manda tum sed apostolicum in liac parte pocius contempuentes. linde ea que fecimus in hoc negocio nobis et aliis omnibus noto, rei veritatem fideliter" et plenarie dominacioni vestre rescribimos, secundum quod a vobis recepimus in maudatis. Et quoniam idem dux, contempnens claves ecclesie, predictas sentencias vili- pendit, utpote qui easdem jam per duos anuos et dimidium animo sustinet in ri mat о et alii principes Pol о nie contra alias ecclesias exemple istius ducis ut eas destruant jam armantur, si hujus ducis violencia remanserit incorrecta, ge- nibus provoluti cum lacrimis suppliciter deprecamur, ut cum nominatus dux cor- rigi nolit spiritual*! gladio, placeat vestre gracie de oportnniori remedio cogitare.

ccvii. lata est forma sub qua predicti executores scripserunt et litteras misenint

s'd8^ domino pape.

Sanctissimo in Christo patri, dorn. Honorio, sacrosaiicte ac universalis ecclesie summo pontifici, hnmiles ecclesiarum ministri, Wis lau s Wladisla- uiensis et Johannes Poznaniensis episcopi cum omni reverencia devota pedum oscula beatornm. Sanctitatis vestre litteras sub anno doinini MCCLXXX 1286» sexto, XI. kalend. Septembris, cum omni reverencia recepimus in hec verba: qR' Honorius episcopus, servus servorum dei etc. (N. CCII). Nos igitiir, man datum apostolicum diligenter exequi cupientes convenimus pridie nonas Septem

Urkunden. CCVI1. 211

bris in loco, qui В el s �?о vulgariter nuncupatur, et quoiiiam dampna et injurie 1386, Wratizlauieiisis ecclesie, que in litteris vestris continentur, non solum nobis 4-SePtbr- et toti prorincie Pol о ni ce, verum eciam aliis circumjaceutibus provincias adeo sunt notoria, quod nulla possunt tergiversaciene celari, sicut evidencia facti continui luce clarius manifestât, nam prefatus nobilis vir H en ri cu s, dux Sle- zie et dorn. Wrat., castra, civitates, suburbia, villas, possessiones, domos, jura, jurisdiciones, décimas, proventus, redditus et alia bona ecclesie Wrat. epi- scopi, cauonicomm et quorundam religiosorum et tocius cleri sibi non adheren- cium detinet occupata, multa ex eis distrahens et modis varus alienans pro sue libito voluntatis in sue anime periculum, scandalum plurimoriim et ecclesie pre- judicium et gravamen, personas insuper ecclesiasticas et fratres Predicatores et alios religiosos et Universum clerum observantem interdictum ecclesiasticum rebus et beneficiis de facto spolians, alios intrudens, a suo domiuio profugavit, adhereutibus vero sibi et irreverenter communicantibus et interdictum ecclesia sticum contempneiitibus, videlicet Bernardo prepósito M is ne n sis, Sbrozlao prepósito Wratizlauieiisis ecclesie, Petro notario, abbate s. Vincencii ordinis Premonstratensis, Va(l)thero magistro hospitalis s. Mathie, Hermanno lectore aliisque fratribus Minoribus domus Wrat. et aliis quampluribus in sua gracia et consilio remanentibus, per lotum dominium su um divina celebrautur per adveiias et ignotos, nos sepedictum ducem secundum formam nobis traditam excommiinicatum et terram suam ecclesiastico interdicto invenimus fore subje- ctam, mandantes, ipsas sentencias per totam provinciam Polonie per venera- 1286, biles patres nostros archiep. Gneznensem et suos sufragáneos pulsatis cam- 4-SePtbr- panis, acceusis candelis innovari singulis diebus dominicis et festivis '). Misi- mus preterea per virum religiosum, custodem de Strelna ordinis Premonstra tensis, litteras cum dictis seiitenciis in Wratizlauiam prepósito et priori do mus s. Vincencii ordinis Premonstratensis et guardiano et conventui Mino- rum ibidem. Qui de vanitate convenientes in idipsum, non solum nostras litte ras et mandata ymmo pocius sedis apostolice contenipnentes, litteras non rece- pernnt, et in altaribus depositas, turpi ter abjecerunt, premisso duci in omnibus communicantes. Et per Шит dominium dicti ducis domua fralrum Minorum, eccleaiasticum interdictum contempnentes, divina celebrant sicut jrrius. Denique unus ex nobis, ego, Johannes Poznaniensis ep. ad ipsum ducem accedens, processum nostrum contra ipsum aperui viva voce, consuleus eidem, ut ad ec clesie redeat unitatem. Quod, licet verbis satisfácele promiserit, opere non implevit, sed pejora prioribus accumulans, Wrat. ecclesiam incessanter affligere non veretur, cui nisi per vestre sanctitatis providenciam succurratur, non adi- ciet ut resurgat. multi enim duces Polonie2), presertim consanguinei sui.

1) S. N. CCI.

2) Vergl. N. CCV.

27 '■

212 Urkunden. CCVII. CCVIII.

exemplo ipsius depravati, sibi in casibus a jure prohibais communicantes, ec clesie jura, bona et décimas perturbare in suis dominus non formidant. Datum apud ecclesiam de Slessino'Gneziiensis dyocesis, anno domini MCCLXXX sexto, nonis Decembris.

1287, Item, in die s. Marcelli pape misse sunt tales littere ') per dorn. Johan-

lO.Jtnaar. Jiem ^e Sobocisch ad curiam, videlicet procuratoribus prima, secunda dorn.

pape, tercia cardinalibus, quarta dorn. Latino cardinali, quinta dorn. Matheo

Rúbeo, sexta dorn. J or da no cardinali, séptima dorn. Fir mano, octava fra-

tri Boguzlao penitenciario.

CCVIII. Procuratoribus quidem sie.

1287, Mittimus vobis rescriptum littere, quam vcnerabiles Cratres Wladislauien

ie.Januar. sjg et p0znai)ien8¡s episcopi super negocio ecclesie nostre dirigunt sedi apostolice "), sicut ab ea reeeperunt in inandatis ut ipsuin domino pape presente- tis, desolacionem ecclesie nostre, a qua dux Wrat. manus violentas non re trahit, expoiieutes, Venerabilis eciam pater, dorn, archiepiscopus super eodem facto mittit dorn, pape et quibusdam cardinalibus suas litteras et nos similiter et omnibus cardinalibus iiuam litteram, et specialibus cardinalibus speciales, et eciam dorn, pape, dorn. Fir m an о et fratri Boguzlao nostras litteras dirigi- nius, quas eis, expósito ecclesie nostre statu miserabili, presenters, quarum omnium uostrarum litterarum vobis copiam in cédula mittimus speciali. Et scia- tis, quod a quibusdam amicis nostris ipsi duel familiaribus certo cercius intel- leximus, quod idem dux nee de ablatis rebus ecclesie vult satisfacere, nee cum ea aliquomodo voluntarle concordare, expeetans mortem dorn, pape nunc presentís3) et sperans, quod debeat habere ejus magis sibi propicillin succes- soreni. linde, si videtur vobis, cum nos credamus esse expediens, quod eidem duci a dorn, papa littera dirigatur consueta exeommunicatis, in qua cum nio- neat et mantlet sibi, ut nos, canónicos nostros et ceterum clerum ad loca pro pria revocet et satisfaciat ecclesie de ablatis, addens comminacionem, sicut dorn, pape videbitiir expediré, vel si Romana ecclesia circa Wrat. ecclesiam majori moveri voluerit pietate et ipsum ducem materiali gladio cohercere, ttuic optineatur a sede apostólica littera ad dorn, archiepiscopum nostrum et episco- ptiui Wladislauiensem, ut ecclesias, in quibus aliquod jus habere dinosci- tur, ab ejus debito absolvunt et fidèles ipsius, quamdiu in exeommunicacione et

1) Nämlich vom Bischöfe Thomas von Breslau.

2) N. CCVII vom 6. December 1286.

3) Wirklich slarb Papst Honorius IV. bald darauf, 3. April 1287.

Urkunden. CCVIII. CCIX. 213

pertinacia persliterit, ab ejusdem fidelitate denuncient peni tus absolutos et ex- coinmuniceiit omnes, dicto diici auxilio, consilio, favore vel aliquo patrocinio adhérentes et quod crucera auctoritate sedis apostolice predicent contra ipsum et ut ipsius crucis exequcio manualis nobilibus viris, ducibus Legüicensi et Glogouiensi, omnibus patronis ecclesie nostre, qui eidem duci sicut ab inte- stato, sic et eo ejecto, auctoritate Romane ecclesie deberent succedere, per >■<?- dem apostolicam committatur, hoc adjecto, quod si iidem pat roí ií forte ducti favore dicti dncis ipsum maps fovere vellent, quam mandato apostólico obe- dire, quod tune alus extrañéis ipsius gladii execucio committatur, vel aliud fíat, si quid forte melius pro relevacione nostre ecclesie domino apostólico videbitur oportunum.

Ceterum noveritis, quod idem dux, postquam exhausit omnes facultates pauperum ecclesie per collectas, modo ad novum genus gravaminis se conver tit. Omnes silvas ecclesie in suo dominio vendidit succidendas, que cottidie succiduntur ex quarum succisione dampnum ecclesie inestimabile usque ad qiiin- geutos anuos et amplius non poterit recrean '). Unde tarn super hiis quam aliis gravaminibus ecclesie et per vos et amicos ecclesie apnd dominum papain curam pervigilem habeatis. Et credimus ducem posse mitescere, si abbati s. Vincencii cum suo convento, fratribus Minoribus de quatuor conventibus, Ber nardo de Carnencz, Petro notario et aliis capellanis duci adherentibus, ut ducem taraquam excommunicatum vitarent et interdictum servarent per sedem apostolicam mandare tur, cum eciam fratres Minores in aliis conventibus, ut in Glogouia inferiori, superiori et in O pol, quocienseunque dux ad illa loca veuit, viteiit ipsum tamquam excommunicatum et quamdiu in eis moram trahit servent, abstinentes ab offieiis interdictum. Et quia dixistis, quod exspiravit procuratorium de audiencia coutradietarura procuratoris, mittimus vobis membra- uam pro ipso constitueudo, ut se Romane curie cursus habet.

■ГУ .>■

Item, domino pape: Graven» et dolore non vacuam desolacionem ecclesie ccix. Wrat. sanctitati vestre cogor cum lacrimis ex intimo cordis profluentibus ape- Wj*^,r rire, quod nobilis vir, dorn. Henricus, dux Slezie et dorn. Wrat., qui eandem ecclesiam tempore Lugdunensis concilii, me de sede mea ejecto, rebus mobilibus, decimis et aliis juribus spoliavit, modo ipsam ecclesiam iterum amplius quam prius») non solum oppressit ynimo depressit penitus, omnibus ju-

a) per continnnm absque quolibet intervalle!, im Schreiben an die Cardinale.

1274, Mal-Joli.

1) Unstreitig bezieht sich das darauf, dass der Herzog in den Wäldern Dörfer nach Deutschem Rechte anlegte. Die Deutschen Kolonisten werden öfters als esstirpatores silvarum bezeichnet, s. meine Urkundensaraml. S. 134, vergl. Fabncius Ruyanische Zustände S. 65.

/

214 Urkunden. CCIX.

ribas tarn in spiritualibns quam temporalibtis enervatis, occupans pro se castra, burgos, civitates, villas а�? alias possessiones, necnon census, décimas et affli- ctus ad ipsam ecclesiam et ad clerum in ipsiiis dominio pertinentes. Propter quam violenciam, notoriam toti provincie Pol ónice et aliis circumjaceutibus provinciis ex continnacione facti, canónica premissa monicione, in eundem du— cem excommunicacionis et in totam terram ipsiiis tuli sentencias interdicti. Que eciam sentencie olim per venerabilem patrein dorn. . . archiep. Gneznensem, meuin metropolitanum, et collegas suos, auctoritate sibi data a felicis recorda- cionis vestro predecessore, dorn. Martino papa quarto, necnon per venerabiles patres de Nouo-Wladizlauiensem et Poznaniensem episcopos, mandato vestro, fuerunt racionabiliter confírmate. Quas sentencias idem dux vilipendens et quasi f'avillain reputans, jam per biennium et amplius animo sustinet indnrato, ejéctis me de sede mea et canonicis meis necnon religiosis viris Predicatoribus et abbate cenobii sánete Marie apud Wrat. ordinis sancti Augustini а�? aliis quampluribus clericis, secularibus et regularibus de suis locis et conventibus, qui meas sentencias et mandata sedis apostolice observabant. Et idem dux in loca ejectonim intrnsit quosdam excommunicato* presbyteros et irregulares, homicidas, apostatas, láyeos, manifestos conçu hi nanos et propliauos, sicut de hiis omnibus alias vestre scriptum extitit sanctitati. Qui intrusi propbauantes sacra, quod cum dolore cordis refero, errores seminan t. quoniam in ipsis ces sât correccio, visitacio et oinne id, quod ad ecelesiastieam pertinet disciplinani. Et quod hiis deterius est, memoratus dux, non contentus predictis malefactis, in quantum potest ponit insidias michi et hiis qui assistunt eeclesie, ut nos morti tradat, credens per hoc posse ecclesiam superare et ut impune res ipsiiis ec clesie pro se in perpetuum detineat oceupatas. Et licet a gracia vestra ad eundem ducem pro fratribus Predicatoribus, ut eos revocaret ad conventas pro- prios, littere obten te fuerint speciales, idem tarnen dux aliquibus de fratribus predictis easdem presentare volentibus ipsas in contemptum sedis apostolicé nee recipere voluit nee videre. Quamvis autem, ut supra premissuin est, sic per primos et secundes executores sedis apostolice sint mee sentencie confír mate, fratres tarnen Minores de quatuor conventibus in ipsiiis ducis dominio constituas ') et abbas quidam Preinonstratensis ordinis s. Yincencii apud Wrat. cum suo conventn, etsi a secundis executoribus in mandatis recepe- rint ut ipsum ducem tamquam excommunicatum vitarent et servarent sentenciam interdicti, spreto ipsorum mandato пе�? excommunicatum ducem Wrat. (vitant) пе�? servant contumaciter interdictum, ex quorum facto et populus scandalizatur et ipse dux ad oppressionem ecclesie forcius indurescit. linde cum filia sau- ciata speret se a maternis uberibus consolari, memorata ecclesia a Romana ecclesia, que mater est omnium et magistra et ego cnm predicta ecclesia et

1) Nämlich ¡n Breslau, Schweidnitz, Biieg und Neisse, über welche die Lenczizer Sy node vorzüglich klagte. S. N. CXXX und S. 211, 213 und 216.

Urkunden. CCIX. CCX. 215

toto clero mee dyocesis afflicti miserabiliter et destnicti paternitati vestre sup- plicamus humiliter genibus provolmis. quatenus, cum predictus dux nolit nee pos ait corrigi spirituali gladio, placeat pietati vestre de aliquo inagis oportuno re medio ipsï ecclesie ut resurgere valeat providere, nam et alii duces non solum mee dyocesis ymmo tocius Polouie exempium perniciosum sumentes a predicto duce Wratizlauiensi, quia ipsum nondum aliqua a Romana ecclesia secuta est correccio, quasi licenter oceupare decimas, jura et res ecclesiasticas non formidant. Datum XVII. kalend. Februarii.

ítem, cardinalibus: ccx.

Ad cardines orbis, cultores justicie et patres misericordie ecclesia Wra- wl^7\r tizlauiensis oppressa gravi amaritudine confugit, gestiens de suis anxietati- bus respirare, certa existais, quod nisi per sanctitatem vestram et sollerciam reformetur, amodo non adiciet ut resurgat. No bilis enim vir Henricus, dux SIezie et dorn. Wrat. — '). Quamvis autem, ut supra premisimus, sic per pri mos et secundes executores sedis apostolice shit nostre sentencie confírmate, fratres tarnen Minores de quatuor conventibus in ipsius ducis dominio constitu as et quidam abbas Premonstratensis ordinis s. Y i ne ene i i apud Wrat. cum suo convenid etsi a secundis executoribus in maudatis receperint ut ipsum ducem tamquam excommunicatum vitarent et servareiit sentenciam interdicti, spreto ipsorum mandato nec excommunicatum ducem Wratizlauiensem (vi- tant) nec servant contumaciter interdictum, ex quorum facto et populus scanda- lizatur et ipse dux ad oppressionem ecclesie forcius indurescit. Unde nos si- mul cum ecclesia et toto clero nostro aíílicti miserabiliter et destructi pietati vestre provolutis genibns supplicamus, quatenus cum dux prefatus nolit nec pos- sit corrigi spirituali gladio, placeat vestre paternitati de magis oportuno remedio per quod resurgat ecclesia cogitare, nam et alii duces non solum nostre dyo cesis ymmo tocius Polonie, exempium perniciosum sumentes a predicto duce Wrat., quia ipsum nondum aliqua a Romana ecclesia secuta est correccio, quasi licenter oceupare decimas, jura et res ecclesiasticas non formidant. Da tum Rathibor, XVII. kalend. Februarii.

1) Els folgt nun, ausser dass der Bischof hier von sich immer in der Mehrzahl spricht, mit geringen völlig unwesentlichen Abweichungen was N. CCIX S. 213 Z. 3 v. u. steht : qui eandem ecclesiam, bis S. 214 Z. 15 v. tu: detinet oecupatas.

216 Urkunden. CCXI. ССХП.

rcxi. Domino Latino. Gravi ruine subjecta Wrat. ecclesia ad paternitatem

1287, vestram de suis angustiis ingemiscit, in qua sola post deum principaliter ut re- ' levari aliquando queat iix.it anchoram sue spei. Quam ecclesiam nobilis vir dux Wrat iz,l aui »mi si s non solum oppressit yinino depressit, penitus omnibus juribus tarn in spiritualibus quam temporalibus enervatis, occupans pro se ca stra, burgos, civitates, villas а�? alias possessiones necnon census, decimas et afflictiis ad ipsam ecclesiam et ad clernm pertinentes etc. ut supra in litera que cardiualibus omnibus scribitur (N. CCX). In fine autem sic: unde nos simul cum ecclesia et toto clero nostro a flucti miserabiliter et destructi pietati vestre provolutis genibus supplicamus, quatenus, cum dux -prefatua noîit пе�? posait corrigi spiritual! gladio placeat vestre paternitati de magis oportuno pro pter deum remedio apud sedera apostolicam cogitare, cui eciam sedi ultimi exe- cutores rescribunt sicut sibi injunctum fuerat super ecclesie nostre facto. Dat. ut supra.

ccxii. Domino M at h en Rúbeo.

161287' Ad pedes dominacionis vestre, que consuevit pus visceribus succurrere

'tribulatis, desolacionem nostre Wrat. ecclesie pommas, pro ipsa et cum ipsa gracie vestre hiiiniliter supplicantes, quatenus intuitu divine remuueracionis mi- serantes eversionem dicte ecclesie, de reformacione ipsius vobis placeat cogi tare, quam nobilis vir dorn. H(enricus) dux Wrat. depressit miserabiliter, ipsius omnibus juribus, possessionibus et decimis, ad nos et nostrum clernm, re- ligiosum et secularem pertinentibus, universaliter occupatis, quas jam quasi per bienuium et amplias pro se detinet, nobis et cauonicis nostris ejectis de sede nostra et universo clero, qui servat obedienciam, de ipsius ducis dominio mise rabiliter exiliante. In quorum loca et ecclesias idem dux, non obstantibiis sen- teuciis excommunicacionis in ipsum ducem et interdicti in terram ipsius ob pre- dictas causas premissis canonicis mouicionibus per nos latis, que sentencie per executores primos a domino Martin о papa quarto ac tlemiim per secundos a sanctissimo patre domino Honorio Romano pontífice datos fueriint sicut decuit confírmate, auctoritate propria intrusit quosdam excommunicates et irregulares, homicidas, apostatas, adúlteros, láyeos, manifestos concubinarios et proplianos, qui populum non solum non edificant sed subvertunt. Et maxima occasio de- strucciouis ecclesie nostre, que per ipsum ducem fit, sunt fratres Minores de quatuor conventibus nostre dyocesis in ipsius ducis dominio constituas, qui fra tres, blaudientes sibi vanis adinvencionibus in contemptum clavium ecclesie nec nostras servant sentencias nec curant mandatis executorum sedis apostolice obedire. Unde cum sitis tutor et defensor erdinis fratrum Predicatorum ét non minus ecclesiarum tocius orbis defensio ad vos spectet, propter deum diguemini apponere meutern vestram tam de ecclesia defendenda quam de predictis lia- tribus compescendis. Datum ut supra.

Urkunden. CCXIII. CCXIV. CCXV. 217

Ejusdem tenons de verbo ad verbum scribitur dorn. Jordan о tit. s. Eu- �?еми, stacliii dyacono cardinali usque ad locum (S.216, Z.4 v.u.): „unde cum sitia" qui .-1?87' sic mutatur: unde cum ecclesiarum tocius orbis defensio ad vos spectet pro pter deum dignemini appouere meutern vestram tarn de ecclesia defendenda quam de predictis fratribus compesceudis.

Item, domino Fir m an o: ccxiv.

Ad pateruitatem vestram recurrimus cum anxietate aniini deferentes, quod ,1287' dorn. Henricus, dux Wrat., quia nos una cum capitulo insistebamus arbitrio per vestram discrecionem pro ecclesia promúlgate, cui ut renunciaremus dux nobis ¡senilis institit memoratus, gravi ira conimotus, eo quod in boc sue volun- tati parère noluimus, tarn territoriuni Otmucbouiense cum castris, burgis et aliis possessiouibus, per quod vos trausistis, quod est patrimonium uostre eccle- sie speciale, quam eciam burgos et villas, possessiones alias necnon et deci mas et jura pertinencia tarn ad nos quam capitulum nostrum, religiosos et se culares elencos in ejusdem dneis dominio constitiita occupavit per suam violen- ciam et adbiic detinet occupata, et licet ob predictas causas sentencias ex- communicacionis et interdicti in eum et terrain suam legittime tulerimus et eedem sentencie confírmate sint per primos et secundes executores a sede apostólica deputatos, ipse tarnen dux et confirmacionem et sentencias vilipen dí t. eiciens nos et canónicos nostras de sede nostra, religiosos et alios elen cos obedienciam servantes, intrusit quosdam perversos in loca et ecclesias éje cteront. Unde vestre gracie supplicamus, quatenus sicut nos et ecclesiam no- stram ex benignitate vestra protegeré incepistis continuare dignemini et rogare speciales dominos nostras, fratrem Latinum et dorn. Jordanum cardinales, ut placeat eis vobis median tibus in tendere, quod ecclesia graviter submersa eo- rnm adjutorio in statum pristinum reformetur. Et quouiam fratres Minores de quatuor conventions in dicti ducis dominio constituas et abbas s. Vincencii ma xime sunt occasio destruccionis ecclesie, eo quod nostras sentencias non ob servant, ipsis dominis cardinalibus et vobis placeat intendere, quod ipsorum in solencia per sedem apostolicam compescatur, iinniter enim credimus quodsi predictis fratribus et ab bâti mandaretur ut maudatum executorum et nostras sen tencias observarent, dux forte compunecione ductus satisfaccione premissa re- diret ad ecclesie unitatem.

Item, fratri Boguzlao penitenciario dorn, pape: eexv.

Pateniitati vestre quas possumus graciarum referimos acciones, quia pro j«,1?87' negocio ecclesie nostre tarn circa dorn, apostolicum quam dominos cardinales

28

218 Urkunden. CCXV. CCXVI.

cura fideli et pervigili laborastis. Et quoniam eadem ecclesia modo majori op- pressione laborat, eo quod dnx Wratizlauiensis, oppressor ipsius et de structor, et executorum primorum et secundorum sedis apostolice mónita et man data de non gravando ecclesiam non reputat et nostras sentencias vilipendit et litteras a Rom an a curia per vos obtentas pro fratribus vestri ordinis ad eun- dem ducem, ut eos deberet ad conventos proprios revocare, ipse dux in con- temptum Romane ecclesie nee reeipere voluit nee videre, rogamus dileccio-. nem vestram, quatenus propter deum pro reformacione ecclesie uostre circa dorn, papam in quantum potestis et specialem dorn, nostrum fratrem Latinum et alios cardinales adj ovando nostros procuratores digneniiui sollicicius vigi lare, et ecclesia, cum respiraverit, aeeeptum per vos beneficiont in memoriam pro suo modulo revocabit. De fratribus autem Minoribus et abbate s. Vincen- cü, qui nostras contempnunt sentencias observare, ex quorum facto опше malum nostra sustinet ecclesia, lator presencium pleuius vobis dicet. Datum sicut in precedentibus.

eexvi. Item, littera super privacione domini Sbrozlai et institucione domini ducis

LFebr. Conradi in prepositura Wratizlauiensi.

Thomas d. gr. etc. universis presentes litteras inspectons salntem in eo, qui est omnium vera salus. Cum dignum sit, ut malemeriti egestate labo- rent et justi labores edere debeant impiorum, nos, qui ad subditorum excessus somos positi corrigendos, certo cercius scientes, quod dorn. Sbrozlaus, Alius J axe mi litis, duci Wrat. adversario ecclesie nostre excommunicato astitit con- / silio, auxilio et favore, nobis, capitulo et nostra ecclesia derelictis et quod in locis per nos ex causis legittimis racionabiliter interdicto subpositis in contem- ptum clavium ecclesie et enervacionem jiirium ipsius irreverenter frequentissime immiscuit se divinis, propter quod et irregularitatis notam incurrit jure communi et juxta constituciones venerabilis patris, dorn. Phi Iippi, d. gr. Firmani epi- scopi, quondam apost. sed. legati per Pol о ni am, excommunicacionis laqueóse in vol vit, quas irregularitates et excommunicaciones tamqoam favillam reputaos usque bodie animo sustinet indiirato. ecclesie non deserens destructorem, eun- dem S h ro/. I �? о m propter prefatos excessus et quamplures alios cum consilio fratram nostrorum quos presentes habere potuimus, prepositura et prebenda per sentenciam privavimus, quas in Wrat. ecclesia obtinebat, villas eciam et gra ciant, quas a nobis habuit in eadem ecclesia, similiter per sentenciam au Cerco tes. Et quoniam dorn. Conrad о m, inclitum ducem Slezie et dorn, de Sa- gano, reperimus jnstum, pium, competentis littérature, conversacione modestum et moribus temperatum, ipsum tam de prepositura quam prebenda predicas si cut prediximus per sentenciam vacantibus, presencialiter in Rath i bor in domo plebani, presentibus fratribus nostris qui tunc aderant per capociom nostrum cu

Urkunden. CCXVI. CCXVII CCXFIII. 219

ravimus investiré ')• lo cujus rei testimonium sigillum nostrum presentibus lit— teris duximus appendendum. Datum Rathibor, kalendis Februarii, anno do- mini MCCLXXX séptimo.

Dominis Wlphkero et Stephauo canonici^ Wratizlauiensibus. ccxvn.

Cum dorn. Sbrozlaus, quondam prepositus et canonicus Wrat. ecclesie, 1287> gesserit se circa eandem ecclesiam non ut filius sed privignus, nos, qui guber- iiamiis ipsam ecclesiam adverteutes, quod nemo debet reportare commodum de sua malicia sed penam pocius sustinere, eundem dominum Sbrozlaum tam prebenda quam prepositura ipsa necnon» gracia et omnibus villis, quas ab eccle- sia teuuit et a nobis, per sentenciam in scriptis privavimus tamquam male me- ritum et ingratum, nobili viro Conrado, �?nclito duci Slezie et dorn, de Sa ga no predictas preposituram et prebendan! et curiam, quam idem dorn. Sbroz- laus tenuit, cum consilio fratrum nostrorum, inspectis ipsius ducis mentis con- ferentes, unde mandamus vobis, quatenug convocatis vicariis et aliis clericis quos habere poteritis memoratum ducem in possessionem corporalem ipsarum prepositure et prebende publice iuducatis, stallum in choro sibi et prefatam cu riam assignantes, contradictores, si qiû appariierint, auctoritate nostra per censu- ram ecclesiasticam compesceudo, non curantes si aliquis forte ob haue causam appellaciones frustratorias interponat. Datum apud Rathibor, kalendis Februa rii, anno domini MCCLXXXVÜ.

Tales litteras mi sit dom. legatus, unam domino Ade et inagis tro Nico lao capellanis et nunciis suis, aliam duci Wrat., terciam fratribus Miuoribus, quartam abbati et conventui monasterii s. Vincencii et hoc per dominum Jo- baiinem de Slisow2).

Domino quidem Ade et magistro Nicoiao sie:

Johannes, miseracione divina episcopus Tusculanus, apostolice sedis ccxvin. legatus, discretis viris magistris Ade Cracouiensis dom. pape et Nicoiao JW*> de Dales s. Pauli ni Treverensis ecclesiarum canonicis, capellanis nostris, salutem in domino. Pervenit ad audienciam nostram, quod vir nobilis U(eli rions), dux Wrat., ad illuiu non habens respectum, qui nullum bon um irre- muneratum relinquid nee malum eciam impunitum, nee considerans, quod qui nos

1) Konrad erscheint auch in Urkunden, so weit ich finde, vom 21. Oct 1289 bis zum J. 1299, als Probst.

2) Dieser war vom Bischöfe Thomas 9. Oct. 1286, N. CCIV, an den Cardinal - Legaten geschickt worden.

f

28*

220 Urkunden CCXV�?II. CCXIX.

proprio sanguine redemit se ipsum oflendi proclamât, cum sanctuaria et quevis loca sibi dicata et proximi offeiiduntur, venerabilem patrem Wratizlauien- sem episcopum a sede propria ejecit, invasit ecclesiam ejus ac ipsum et quos- dam canónicos а�? clericos suos, quos decet euudem a malignorum incursibns defensare, villis, castris, opidis et omnibus quasi bonis suis et ecclesie prefate indebite spoliavit, et quod detestabile censetur et abhorrendum, licet jam dudum occasione hujusmodi extiterit excommunicacionis vinculo innodatus et terra ejus supposita fuerit ecclesiastico interdicto, nichiloininus in bus perseverans animo indurato divinis se immiscet ofliciis, claves ecclesie vilipendens. Intelleximus preterea, quod multo forçais taiigit intima cordis îiostri, videlicet quod nonnulli cJerici civitatis et dyocesis Wrát. prefato diici adhérentes, contra episcopum et ecclesiam prelibatos sibi assistant consilio et favore, in mensa et divinis of- ficiis participantes eidem, et licet moniti fuerint legittime per memoratum epi scopum, quod ab hujusmodi participacione ac temeritate désistèrent et tandem non desistentes excommunicacionis vinculo iunodati, nichilomiuus animis persé vérant induratis, pejora prioribus facientes. Quocirca discrecioni vestre qua fungimur auctoritate committiinus et mandamus, quatenus, si est ita, vos vel al ter vestrum onines et singulos clericos cujuscunque preeminencie, condicionas seu status existant, inducatis et efficaciter moneatis, ut infra certum tenninum eis- dem prefigendum a vobis, ab hujusmodi participacione ac predictis aliis üb st i nennt et penitus resipiscant et revertentes ad cor, ad prefati sui episcopi mandata cum devocione redeant, sibi satisfaccionem congniam de illatis injuriis impensnri. Quod si forte predicta faceré contempserint, ac monicionibus et mandatis vestris neglexerint obedire, studeatis nobis fideliter intimare, qui cu- rabimus actore domino adhibere remedium oportunum. Datum Spire, VIL idus Decembrís, pontificatus doiniiii Honorii pape anuo secundo.

cçxix. Duci Wratizlauiensi.

(7. Dec.) Johannes, miseracione divina Tusculanus ep., apost. sed. leg., uobili

viro H(enrico), duci Wrat. spiritum consilii sanioris. Si ad ¡Hum, prout vos deceret, haberetis respectum, qui nullum bonum irremuneratum relinquit et vei led* eidem sollicitudinis studio complaceré, uullatenus ecclesias, pia loca uec- non et proximum offenderetis, verum tanto libencius eundem manutenendo de fenderéis ab incursibus malignorum quanto ex hoc possetis divinam graciam promereri, satis eiiim, qui nos proprio sanguine suo redemit, se ipsum oflendi proclamât, cum sanctuaria et quevis leca sibi dicata et proximi offeiiduntur. Perveuit siquidem ad audienciam nostram, qualiter venerabilem patrem Wrat. episcopum a sede propria eicieutes iiivasistis ecclesiam ejus ac ipsum et quos- dam canónicos et clericos suos sibi adhérentes, villis, castris, opidis et omni bus bonis suis et ecclesie prefate indebite spoliastis et quod detestabile cen

Urkunden. CCXIX. CCXX. 221

setur et abborrendum, licet jam dudum, ut asserunt, pro biijusmodi extiteritis excommunicaeionis vinculo innodati et terra vestra subposita fuerit ecclesiastico interdicto, nichilominus in hiis animo perseverantes indurato, vos divinis immi- scetis officii*, claves ecclesie contempnentes. Quocirca nobilitatem vestram raonemus, rogamus et bortamur atente, quatenus, si est ita, deum habentes pre oculis, saluti ac fame vestre utiliter consulentes, considerantes quoque, quod nil prodest homini si Universum mundum lucretur, anime vero sue detrimentum pa- ciatur, a predictorum episcopi, clericorum et ecclesie molestiis peuitus desista- tis, ipsis possessiones et bona, quibus spoliati fore noscuntur, contemplacione di vina et ob reverenciam sedis apostolice restitui facientes, ita quod eterni judi éis proinde et ecclesie Romane offensam salutari consilio redimatis.

Ilem, fratribus Minoribus: CCXX.

Johannes, miseracione divina Tu seul an us ер., apost. sed. leg., dilectis 128ö> nobis in Christo gardiano et conventui fratrum Minorum Wratizlauie salutem in domino. Pervenit ad audienciam nostram insinuacioue veuerabilium patrum archiep. Gneznensis et Wratizlauiensis episcopi, quod nobilis vir H(en- ricus) dux Wrat., ad ilium non habens respectum qui nullum bonum irremu- neratum etc. ut supra, in littera, que scribitur domino Ade et magistro Nico iao usque ad locum ilium : (S. 220, Z. 9) Intelleximus preterea, quod multo forcius tangit intima cordis nostri, videlicet quod ducem ipsum in hujusmodi confovetis er- rore, dum ipsum et alios exeommunicatos ad officia divina reeipitis et interdictum ecclesiasticum non servatis. Discrecionem itaque et honestatem vestram afte- ctuose rogamus et in domino plenius exhortamur mandantes, quatenus si est ita, attendentes quantum ex hiis ofiendatur ille, cujus omissis mundi blandiciis estis vol uní ario sub arto regularis observancie habitu obsequio addicati, con siderantes quoque contemptum ecclesie Romane ipsiusque subtraccionem ho noris et nostri maxime, quibus ad presens una cum pluribus alüs regnis et du- catibus est per sedem apostolicam parcium illarum cura commissa, sine more dispendio ducem ¡nducatis eundem persuadentes, ut saluti ac fame sue utiliter consulens a predictorum episcopi, clericorum et ecclesie molestiis désistât omnino et eisdem ablata restituât universa, ita quod eterni judicis et ecclesie Romane ofieusam redimat consilio salutari. Quod si forte faceré contempserit, interdicti servetis sentenciam, ne materia sitis erroris et in contemptum prefate sedis vi- deamini viam delinquentibus preparare, qui debetis aliis esse salutis exemplum et speculum veritatis.

Item, abbati et conventui monasterii s. Vincencii:

Salutem in domino, et omnia que seeuntur, de verbo ad verbum ut fra tribus Minoribus. (N. CCXX.)

222 Urkunden. CCXXI. CCXXII. CCXXIIL

ccxxi. Nos frater Ulricus, prior ordinis Predicatonim conventos Rathiborien-

sis, Tilo de Semoradz, Wencezlaus de Stwolua et Paulus de Me- leyouiz rectores ecclesiarum, notum facimus universis presentes litteras inspe- ctnris quod venerabilis pater dorn. Thomas, d. gr. ep. Wrat., sub anuo domini

зо1^' MCCLXXX sexto, sabbato quo cantatur Sicientes, in ecclesia parrochiali de Rat hi bor. nobis et aliis quampluribus presentibus religiosis, secularibus, cle- ricis et lai eis infra missatn monicionem fecit in scriptis publice in hec verba:

ccxxii. In nomine domini amen. Pastorem culpa vehementer redarguit, si ad cau-

1286, las oves non revocat oberrantes, quia excusacio pastoris non est, si lupus oves ■Mara" comedat et pastor ignoret, sicut regula juris docet, et ideirco nos, Thomas, d. gr. ep. Wrat., qui sollicitudine pastorali constriiiginiur advertentes, quam- plurimos de nos tris subditis errare in via morum, in eo quod non observant, per nos racionabiliter et legittime latam in terram illustris principis dom. Hen ri ci, dmri.s Slezie et dom. Wrat., generalis sentenciam interdict!, sic erran tes ad viam rectitudinis volentes omni nisu quo possumue revocare, ne per nos error, ciii non resistitur approbetur, monemus specialiter primo, secundo et ter cio peremptorie in hiis scriptis Hartungum de Bichina, Theodricum de Autiquo Namslow, Nicolaum dictum Brnnerum de Nemche, Precz- laiini de Turow etHeluicum deWezwrozona rectores ecclesianim, quos sicut et alios omîtes qui non servant nostri sentenciam interdicti secundum ca ñones suspensionis et interdicti sentencias et irregularitatis penam ac juxta constituciones venerabilis patris dom. Philippi, d. gr. Firmani ep. sed. apost. leg., promulgamus ex causa predicta excommunicacionis majoris sentenciam

il. Apñi. incurri88e, (jiiateniis et interdicti observent sentenciam et usque ad �?енат do- mini proximal» graciant implorent matris ecclesie et ad ejus gremium exploso con- temptu pertinaci humiliter revertantur, scituri quodsi tune in eodem contemptu persti- terint, nostro exigente officio normam juris exercebimus circa ipsos. Et quam- vis forte hujusmodi monicio deberet in ecclesiis fieri predíctorum, tarnen pro pter metum predicti ducis, qui non solum cruciatum corporis sed et mortem nionitoribus machinatur, ipsam monicionem fecimus in hoc loco. In cujus rei testimonium sigilla nostra rogati per predictum patrem presentibus duximus ap- pendenda. Datum et actum die, loco et anno predictis.

ccxxiii. In nomine domini amen. Nos Thomas, d. gr. ep. Wrat., notum faci-

1286, mus universis, quod paternarum tradicionum exemplo commoniti pastoralis ofli-

13. Apni. cjj ¿ebitum persolventes, que volunt corripi a prepositis suis subditos corre- pcionibus de caritate venientibus pro culpamm quibus ipsi involvuntur subici qualitate, ne parcendo aliquibus in crimen ceteri adducantur, et nos Harthun- gum de Bycnina, Theodricum de Antique Namizlow, Nicolaum dictum Brunnerum de Nemche, Pribizlaum de Turow et Heluicum deWez

Urkunden. CCXXIII. 223

w го zona rectores ecclesiarum, qui jam quasi per annum in injiiriam nostram et contemptum clavium ecclesie et perpetuam eversionem jurium ipsius in ee- clesiis suis, quas nos sicut et alias ducatus domiui duels Wrat. ex certis le- gittimis et racionabilibus causis ecclesiastíco subposuimus interdicto, non veren- tur nee sunt veriti usque modo divina officia ministrare, corripuimus et monui- mus, ut ipsum interdictum saltern nunc observare studerent et pro pretérito ne- glectu ad gremium redirent matrís ecclesie, reformando se ipsius gracie, quam temeré offenderunt. Qui licet deberent scire, si vellent, quia ex eo quod in loco interdicto administraverunt et secundum sacros cañones penam irregulari- tatis, interdicti et suspensionis et ex constitucionibus veuerabilis patris dorn. Philipp i, d. цт. Firmaui ep. sed. apost. leg., excommunicacionis sentencias sicut et alii eoriim similes dicti ducatus presbyteri et clerici incurrerent et cum ex nostra correpcione paterna corrigi debuerínt, ipsi tarnen aures suas more aspidis obturantes nostris moniciouibus et correpcionibus salutaríbus, expectati diucius eciam post elapsum tenninum quem eis prefixeramus competentem, ac- quiescere non curantes, eciam sua pertinacia cum gravi dampno et multo scan dale ecclesie persévérant, immemores sacramenti, cum ipsis per nos dispensa do rerum ecclesiasticarum committeretur, quod nobis in earuudem ecclesiarum quas nunc detinent collacione, sicut et alii clerici faciunt, prestiterunt necnon fidelitatis et obediencie, quas ecclesie nostre Wrat. et nobis in suscepcione sacerdotis ordinis ¡uraverunt, et quoniam exigit perversorum audacia, ut non simus sola delicto: um prohibicione contenti, nisi eciam penas delinquentibus im- ponamus, quia nil prodesset humilibus obediencia, si contemptus contumacibus non obesset, nos predictos rectores ecclesiarum, quos et notant irregularitatis, interdicti, suspensionis et excommunicacionis sentencias non est dubium incur riese et venisse ut premisimus contra fidem dupliciter per eos prestiti juramenti, in eo quod cum perpetuo dampno et excidio ecclesie et nostra gravissima in juria potestati seculari opprimenti contra deum et justiciam ecclesiam in suis rebus mobilibus et immobilibus ac juribus adherent consilio, auxilio et favore, ab unitate ecclesie et a nostra episcopali obediencia se scindentes tamquam no stra sue ecclesie et transgressores duplicis juramenti, ecclesiis quas tenueruni et tenent a nobis et a nostra ecclesia tamquam domina et patrono sentencialiter in hits scriptis privamus, reservantes collacionem ipsarum ecclesiarum quibus nobis videbitur expediré. Et ne prefati ausu temerario ad predictarum eccle siarum res mobiles vel immobiles aut eciam jura, cum ad eos eedem amodo millo jure pertineant, présumant extendere manus suas vel in eis juris sibi aliquid vendicare, prohibemus sub pena excommunicacionis quam in eos ex nunc ferimus in hiis scriptis, si in prefatis ecclesiis vel carinii rebus quippiam presumpsèrint attemptare. Lata et publicata esthec sentencia in scriptis anno dominiMCCLXXX sexto, in vigilia pasche, infra missaruiu sollempnia in ecclesia parrochiali s. Marie in Rathibor, présentions dominis Boguzlao de Rathibor, Rudol- pho de Cyginhals, Hermanno de Camenicza, Cosmiano de Pacz

224 Urkunden. CeXXIV.

cow, Nicolao de Crisaiiouiz et Conrado de Bissophwald ecclesiarum rectoribus et aliis multis.

Item, iste littere misse sunt per dominum Johannem de Sobocisch ad curiam in die s. Floriani. Primo magistro Andrée et dorn, Laurencio sie:

<;cxxrv. Noveritis quod dorn. Bol а/Л ans, dux de О pol, et dorn. Johannes Mus-

4. Mai. catu, noster canonicus et archid. Lanchiciensis ex parte ducis Wrat., se-

3.März. cunda feria próxima post dominicain Reminiscere ad nos in Rathibor venien tes, ex parte ejusdem ducis nos rogaverunt et omnibus modis quibus poteraut institerunt, ut super concordia et pace inter nos ex parte una et ducem Wrat. ex altera, super statu ecclesie nostre Wrat. et rebus aliis а�? injuriis nobis, canonici* nostris et to ti clero tarn seculari quam religioso illatis, omnimode et (inaliter facienda cum nostris canonici* et aliis quo* in hoc negocio vellemus habere in Opol deberemus, cum eciam idem dux Wratizlauiensis, ut iidem dux Opoliensis et archid. Lanchiciensis asserebant, ibidem in Opol de scenderé personaliter promittebat. Nos vero, pacem ecclesie nostre deside- rantes et ipsius statum credentes posse in melius reforman et satisfaccionero dampnorum sperantes, ut iidem dicebant, reeipere competentem, congruam pro maguis oppressionibus et condignam, eorundem peticionibus anuimos parati in Opol descenderé et venire super negoeiis nostre ecclesie ordinandi*, ita tarnen, quod dorn, archiepiscopus, dorn. ep. Cracouiensis et dorn. Poznaniensis ep. unus de executoribus et omnes nostri canonici quorum interest, hujnsmodi traetatibus intéressent ab eodem duce Wrat. nobis et venerabilibus patribns predictis et canonici* nostris sufficienti securitate data principaliter et obtenía. 12S7, Qua quidem securitate per doni. ducem В ole zl au m pro nobis et omnibus

29. März, snpradictis venerabilibus patribns et dominis preséntala, in proximo sabbato ante dominicain Palmarum in Opol venimos, nos et nostram familiam de Rathibor ad locum pre latum predicto dorn, duce B(olezlao) in persona propria con ducente. Et ibi cum adventum dorn, ducis Wratizlauiensis prout venire ' promiserat exspeetaremus, dorn, archiepiscopus, qui prius ad eundem ducem in

W rati z lau ¡am deseen derat per ipsum ducem rogatus, cum dorn, episcopo Zambiensi, Symone Gallien, Henrico filio Themonis, Jacobo filio Gosuini militibns et nuneiis predicti ducis próxima sequenti tercia feria post

■l. April, dominicain Palmarum in Opol ad nos veuit, predicti* honorabilibus viris, Cra- couiensi et Poznaniensi episcopis ad prefatum locum non accedentibus, suis forsitau propriis negoeiis impeditis. Et tunc cum satisfaccionem nostre eccle sie sicut promissum fuerat nos reeipere crederemus, predicti milites nuncii dorn, ducis Wrat. coram nobis et venerabili patre dorn, archiepiscopo et Zambiensi episcopo ac eciam dorn, duce Opoliensi constituti predictum ducem Wrat. nitebantur quoquomodo quod venire non poterat excusare, in manu* dorn, ducis

Urkunden. CCXXIV. ССХХГ. 225

Bolezlai et dominorum archiep. Gneznensis et ep. Zambieusis necnon et dorn. Ade committentes, qui Adam se magis pro duce Wrat. quam pro no stra ecclesia ingerebat, ut quidquid ädern domini jam predicti inter nos et ipsum dorn, ducem in premissis negociis nostre ecclesie ordinarent idem dux Wrat. ratum habere et firmum tenere per eosdem nuueios promittebat.

Post multos itaque tractatus et disceptaciones varias habitas super sen- tenciis nostris excommunicacionis in ducem et interdicti in terram revocandis aut aliquomodo moderandis, predicti dominus dux Opoliensis, archiepiscopus, ep. Zambieusis et Adam talem composicionis formam invenerunt, licet no bis et ecclesie nostre gravis et contraria extitisset, eo quod certe sentencie nostre et sepius approbate debebant in dubium revocari. Quam composicionis formam si acceptare nollemus iidem domini archiepiscopus et Adam contra nos venerabili patri domino J( oh an ni) ep. Tusculano sedis apost. legato et summo pontifici sua scripta dirigere minaban tur. Cujus composicionis tenor talis est:

�?е�? est forma composicionis per dorn, ducem Opoliensem et venerabiles ccxxv. patres, dorn, archiep. Gneznensem, dorn. ep. Zambiensem et dorn. Adam mf&L vicelegatum, capellanum dorn, pape facta.

(§ 1.) In primis dorn, dux Wrat. restituet castra, Otmuchow videlicet et E di 1st ein, civitates, villas et alias possessiones ecclesie, tarn dorn, epi- scopi quam capituli et aliorum clericorum, religiosorum et secularium, et patri- monia eorundem eo modo, quo ea omnia occupavit, cum plena gracia et secu- ritate.

(§ 2.) Item, restituet decimas et census duorum annorum.

(§ 3.) Item, clericos ejectos revocabit, religiosos et seculares, ad domos et ecclesias suas, intrusis expulsis et dorn. ep. Lubucensi bona sua restituet.

(§ 4.) Super dampnis vero aliis omnibus et injuriis compromitti debet in arbitros, et restitucione facta relaxabuntur sentencie interdicti.

(§ 5.) Super sentenciis autem, si que sunt minus juste prolate, compro- mittetur in aliquos episcopos et alios prelates Pol о nie non suspectes, utrum possint et debeant revocari. Hü autem arbitri procèdent, pretermissa omni sol- lempnitate juris, tantummodo per se ipsos.

Cum autem dorn, archiepiscopus et nuncii ducis predicti in die parasce- i2S7, ves in Wratizlauiam rediissent et predictam formam composicionis duci ei- 4,Apnl- dem présentassent, earn idem dux innitens diversis occasionibus et simultatibus noluit acceptare, sed idem dux aliam formam, nostre ecclesie periculosam pe- nitus et dampnosam nitebatur pro suo plácito invenire, de qua nobis quidam sic scripsit:

29

226 Urkunden. CCXXVI. CCXXVII.

ccxxvi. Noveritis, quod forma per archiepiscopum et suos duci iradita, non est ad-

1287, missa sed alia vobis mitatur per adversam partem concepta, quam non credo рп ' hoiiori ecclesie expediré ; primo, quia de decimis et censibus persolvendis eciam nuius anni nulla fit in ea mencio; secundo, quia de dampnis curiarum nostra- rum circa О tin u �? how similiter pertransitur; tercio, quia de expulsione intru- sorum nulla mencio habetur, ex quo plura inconveniencia possent sequi; quarto, quia de dampnis ep. Lu bucen sis et nostris et aliorum clericorum nichil in ea exprimitur; quinto, quod est deterius, omnes sentencie, eciam reláxate, in dti- bium revocantur et per arbitros de quacumque provincia vel regno electos pro ntraque parte utrum juste vel injuste shit vel fuerint dehent pronuncian et me dio tempore excommunicatis et irregularibus nichil debet obici sed tamquam im munes debent in ecclesiis suis et domibus sustineri.

Et cum formam proxime suprascriptam vel nuncios nobis mitti super uego- ciis predictis expectaremus dominus archiepiscopus nobis litteram misit sub Mis verbis : ccxxvn Venerabili in Christo fratri, dom. Th(ome) etc. Noverit vestra fraterni-

in287' - *as' 4"°^ circa negocium ecclesie vestre oinnem quam potuimus adhibuimus de- pn ' ligeuciam bona fide ad formam per vos nobis traditam nos teneùtes. Et licet dorn, dux omnia pene prêter duo voluerit acceptare, ilia tarnen admittere »o- liiimus nee presumpsimus, videlicet quod pendente arbitrio composicionis nunc faciende Uli, qui nunc celebrant, deberent se non pro excommunicatis gerere nee ab aliis reputari et relaxato interdicto a divinis officiis per alios non repelli ; aliud, quod in arbitros provine i e idem dom. dux noluit consentiré ; ad quem in- cliiiandum ad formam nobis traditam laboravimus fi déliter et instanter, vos aii- tem super bus et aliis vestrorum sapientum usi consilio quod magis expediens et vobis et ecclesie honori judicaveritis faciatis, uec cadat in cor vestruro, quin ad ea, que vestram pacem et ecclesie profectum respiciunt vel honorem, omni debeamus sicut consuevimus intendere studio et affectu, non parceutes no stris Iaboribus quandocumque per vos fuerimus requisiti. Datum apud Oleeniz, IUI. idus Aprilis. 6.April. Idem autem dom. archiep. in Wratizlauia festum pasche peregit et ibi

dem cum duce Wratizlauiensi super dampnis et injuriis ecclesie sue G не кие n si per ipsuin ducem irrogatis taliter concordavit, quod ab eodem principe quatuor marcas auri accepit et duas villas, videlicet Voyehechouicz prope Nain i slow et Mo ci zoo prope Wel un quoadusque vixerit nomine sue eccle sie possidendas.

Ad predictam eciam formam composicionis dom. Adam predict«», qui fe stum pasche cum dom. archiepiscopo in Wratizlauia celebravit, nobis sic re- scripsit:

Urkunden. œXXVIII. 227

Reverendo in Christo patri et domino sao karissimo, dorn. Thome, d. gr. ccxxvm. Wrat. episcopo, Adam, dorn, pape cappellanus seipsum cum reverencia de- ц1^7', bita et devota. Super tractatu composicionis inter vos et dorn, ducem faciende dorn, archiepiscopus et nos omuem curam, fidelitatem et sollicitudinem, quas po- tuiinus, adhibuimus, teste deo, et causam quare non processerit composicio pre- dicta sicut credimus dorn, archiepiscopus vobis scripsit et uichilominus earn vo- bis adhuc duximus exponendam, cum omnia secundum ordiiiacionem vestram et memoriale datum fuissent acceptata, hoc excepto, quod decimas unius anni tan- tum vobis et canonicis debebat restiluere et nolebat aliqualiter consentiré dorn, dux, quod pendente arbitrio, hoc est forma composicionis predicte, Uli qui cele- braverunt evitarentur a vobis seu a divinis excluderentur. Verum videtur expe- diens dorn, arcbiepiscopo, nobis et aliis amicis vestris, quod instand synodo provinciali celebrande personaliter intersitis et ibi vocabuntur fratres vestri et dabitur vobis oinuis securitas quam videritis expediré vosque interim delibere- tis, qualiter posset in premissis aliquod remedium adhiberi et via bona seu ali- quod medium reperiri. Datum Wratizlanie, feria sexta post Pascha.

Et licet idem dux composicionis formam, ut predictum est, non acceptave- rit nee ad nos postea aliquos nuncios misent, per quos nobis aliquam aliam formam ordinaciouis seu composicionis expresserit, nee aliquam satisfaccionem sea restitucionem pro dampnis ecclesie cum eifectu caraverit exhibere, tarnen in nos retorquens calumpuiam impingit nobis tarn apud principes quam apud alios, quod ordinacionem inventam per predictos dominos, ducem Opoliensem, archiepiscopum, ep. Z am bien s em et Adam noluerimns observare, cum tarnen ipse, ut dicit, sit paratus earn observare et quod pejus est, ducem Mesco- n em, sub cujus tuicione et in civitate fuimus usque modo per capellanum suum Balduinum, XIV. kalend. Maji missis sibi litteris credencie rogavit, ut ab eo 1287, die nos in terra sua non teueret si cum eo vellet in amicicia permanere et sic 'Apnl' ipse dux, non solum de nostra dyocesi, ymmo eliminare de tota Polonia nos intendit, credeus nos per hujusmodi fatigaciones et turbaciones, jacturas et dampna a defeusioue ecclesie amoveré et pro sua volúntate cum perpetuo ex- cidio ecclesie inclinare. Unde propter deum in negocio ecclesie invigilare vo bis placeat et tarn dorn, pape quam dorn. Latino eversionem ipsius ecclesie et aliis dominis cardiualibus frequencius et humiliter ¡astillare, quia nisi per subvenciónela Romane curie nos t re ecclesie sic peni tu s demerse suecursum fuerit, millo alio remedio poterit adjuvari et uichilominus exemplo iiostre eccle sie, si sibi subvention non fuerit, ecclesia Polonica tota met. Et diligencius precávete, ne pro ipso duce et contra ecclesiam alique littere a sede apostó lica impetrentar, confiait enim in pecuniis quas cottidie a pauperibus ecclesie exhaurit, quod suis subtilitatibus et cavillacionibus possit jura ("eclesiástica to- taliter absorbere.

Preterea noveritis, quod magistri Adam et Nicolaos, nancü venerabiiis patris dorn. Johannis Tus calan i ep. cardinalis apost. sed. Iegati venientes

29*

228 Urkunden. CCXXVIII. CCXXIX.

1387, in Opol feria quarta próxima ante pascha, coram dorn, archiepiscopo, nobis et i Apni. nuncys et procuratoribus aliorum episcoporum de provincia Po lo ni �? a litteras dorn, legati predict! super procuracionibus sibi exhibendis exhibuerunt, prohiben- tes in tota provincia Polonica collacionem vacancium beneficiorum et reservantes pro dorn, legato et pro se collacionem vacaturorum et nichilominus decernentes irritum, si foret circa collacionem beneflciornm aliquid attemptatum. Dom. aii- tem archiepiscopus una nobiscum et cum procuratoribus aliorum suffraganeorum habita collocucione et intellecto, quod procuratores que nomine dorn, cardinalis petebantur immoderate erant et quod nullo modo ecclesie ipsas poterant susti- nere, utpote que ipsis ecclesiis erant impossibiles ad solvendum et quod eccle- sia Polonica de novo per legatos sedis apostolice tarn eciam in procuracio- nibns quam in collacionibus beneficiorum ecclesiasticorum tuerai gravata multi- pliciter et quia iidem Adam et Nicolaus multipliciter gravabant ecclesiam Polo nica m, procuraciones pro se eciam exigendo, que eciam ipsi deberent suf- ficere cardinali, cum quolibet die secum trahant plures quam XXXIX equita- turas et plures personas, propter quod tarn ab ipso dorn, cardinali quam ab ip- sis nuneiis ejus predictis per dominum arcbiepiscopum et per nos et procura tores aliorum episcoporum ad sedem apostolicam extitit appellacio in crastiuo interjecta. Cujus appellacionis tenor talis est:

cexxix. Cum venerabilis pater, dom. Johannes, d. gr. Tusculanus ep. cardi-

1287, nalis, apost. sed. leg., sub anno domini MCCLXXX. séptimo, IV. nonas Apia 's" '�?pri"1, lis litteras et dominos а�? magist ros Adam et Ni �? ola um nuncios suos et ca pellanes misent nobis, Jacobo archiep. Gneznensi, Cracouiensi, Wra- tizlauiensi, Plocensi, Wladislauiensi, Poznauiensi et Lubucensi episcopis, imponens nobis et decanis et capitulis ecclesiarum nostrarum ac clero civitatum et dyocesiuin nostrarum, exemptis et non exemptis pro anno presentí pro suis procuracionibus immoderatas et nobis per omnia intollerabiles et, si fas est dicere, inpossibiles quantitates pecuniarum, inonens et requirens auctoritate qua fungitur mandans et precipiens, quod easdem pecunias infra uuius mensis spacium a presentacione litterarum nobis directarum, quern nobis pro primo, se cundo et tercio termino peremptorio assignarat, nostro, decanorum et cleri pre- dictorum nomine per nostrum specialem nuiiciiim nostro deierendas periculo sibi transmittendas ac camere sue ubicunqne fuerit seu mercatoribus suis integrali- ter assignandas, alioquin nos ex nunc prout ex tune in scriptis suis ah ingressu ecclesie suspendebat, et si (brsaii hujiismodi suspensionem per decent dies animo sustineremus iudurato ex tunc in scriptis suis a pontifican nos officio suspende bat, et si per alios decern dies duceremus suspensionein bujusmodi tollerandam nos ex nunc prout ex tunc in eisdem scriptis exeommunicacionis vinculo inno- dabat. Certe, si dominus noster cardinalis predictus sciret subversionem et

Urkunden. CCXXIX. 229

desolacionem ecclesiarum nostrarum, quia G ne zu en si,s ecclesia, per alios аг- chiepiscopos antecessores varus et magnis debitis apud mercatores Romane curie obligata, suo nunc archiepiscopo in expensis necessariis non potest com mode subvenire, Cracouiensis per máximas guerras intestinas niiper et ante habitas et per incursus fréquentes gentilium est niiserabiliter devastata, Wra- tizlauiensis autem ecclesia, ejecto prelato suo per potestatem secularem de sede sua, omnibus rebus mobilibus et iumobilibus cuín clero totaliter spoliata, ipso prelato, in fine dyocesis sue propter metum mortis cum paucis recepto, cot- tidiano victu vix potest similiter sustentan, Plocensis autem ecclesia sive Mazouiensis per incursus gentilium, occisis et abductis incolis jacet penitus desolata, ita quod prelatus ipsius per alios miserabiliter sustentatur, Wladis- 1 au i en sis autem sive С чу aniens i s ecclesia si cut et alie per cottidianas oppressiones baronum et principum ac gentilium incursus ex vicinitate pro parte maxima est destructa, Poznaniensis eciam ecclesia, similiter sicut et alie per viciiios principes quasi ex omni latere sustinens impetus, cottidie dampna in re bus suis pâli tur et jacturam etLubucensis ex omni parte totaliter spoliata est tarn in ducatu Wrat. quam in aliis partibus, cum possessiones suas in di- versis partibus habeat dispersas, unde idem dominus cardinalis, ipsis ecclesiis supradictis, causis inspectis, importabile onus procuracionum et sibi impossibile uullatenus injunxisset, cum impossibilium nulla sit obligacio et afflictis afïïiccio minime sit addenda; y mino eciam si nostre ecclesie hujusmodi gravamina non sustinentes redditibus babundarent, in tam brevi termino non posset pecunia, que procuracionum petitur nomine, congregan ; et preterea si jam pecunia esset in simul congregata, non posset ad cameram doinini cardinalis predicti vel mer- catoribus suis propter longitudinem vie et discrimina et tam brevi tempore destinan. Preterea parcendum mérito nobis esset, quia per procuraciones venerabilis patris dorn. Philippi, Firmaui ep. apost. sed. leg., uostre ecclesie et totus clerus noviter sunt gravati, et nunc eciam gravamur per procuraciones, qiias exigit nomine Romaue curie dorn. Johannes archid. Lan �? hi ci en si s collector de narii s. Petri, et nichilominus similiter gravamur nos et ecclesie nostre ex procuracionibus quas doinini et magistri Adam et Nicolaus, predicti venera bilis patris dont, legati nuncii speciales, exiguut immoderatam, secum trábenles in multitudinem tam eveccionnm quam eciam personarum. Gravamur eciam ex eo, quod idem venerabilis pater dignitates, prelaturas, personatus, officia, ab- bacias seculares et alia beneficia in ecclesiis kathedralibus et collegiatis ac alia omnia curam habencia animarum non solum vacancia, ymmo et quando ad id obtulerit se facultas in tota nostra provincia absque presumcione temperie sue collacioni reservando decrevit. Unde cum ecclesie nostre ex predicta procu racionum imposicione supra vires et facilitates et ex predictorum beneficiorum retencione graventur nee in aliquem casum tam graves procuraciones et intole- rabiles valeant sustinere, nee predicti nuncii, quamvis per nos rogati, premis- sam quantitatem pecunie et beneficiorum predictorum retencionem voluerant vel

230 Urkunden. CCXXIX.

valiierunt moderari, ne sentenciis nobis comminatis et in diem prolatis nos ali- quateuus involvamiir, cum episcopate officium nobis cottidie immineat exequen- dum, ad oppressomm remedium confuientes, a predicto venerabili patre car- dinali et nunciis ejus supradictis ex predictis causis gravaminiim, non obstante eo quod dictus dorn. Adam nobis ad solvendum dictas procuraciones secundum mensem addiderit et locum assignandi easdem nobis deputaverit in Wie una. cum nee infra diem spacium temporis quod addidit sufficiamus sepedictas pro curaciones persolvere et locus quern nobis mutavit satis distet et} viarum inter media pericula contineat, sicut et alius ubi idem dominus legatus personaliter commoratur, in biis scriptis ad sedem apostolicam appellamus, nos, nostras ec- clesias, clerum nostrum et eorum ecclesias dyocesium nostrarum ejusdem sedis proteccioni Submittenten et apostólos instanter petimus; moderatas tarnen et no bis tolerabiles ac possibiles procuraciones pro ipso dorn, cardinali non refugi- 1287 mus nee eciam recusamus. Interposita est bec appellacio apud Opol, III. 3. Apríi. nonas Aprilis, anno domini MCCLXXX séptimo, presen ti bus dorn. ер. Zam- 9. April, bien si et aliis, et in Ratbibor Y. idus Aprilis auno eodem.

linde rogamus tos, quod ipsi appellacioni cum procuratoribus dom. ar- chiepiscopi et aliorum episcoporum cum diligencia iusistatis. Si autem procu rators archiepiscopi et aliorum episcoporum de Polonia hujusmodi appella- cionem vobiscum apud sedera apostolicam noluerint aut ncglexerint prosequi in comrauui, tos assumptos articules de predicta appellacioue nos et uostram ec- clesiam contingentes, adbibita discrecioue vestía et auxilio dom. cardinalis et aliorum nostrorum amicorum prosequamini diligenter,, adicientes inter artículos gravainiíiiiiii demolicionem castri Otmucbow quod .dux Wratizlauieusis de- jecit in terrain totaliter et planavit.

Sciatis eciam') sicut olim vobis meminimus nos scrípsisse, quod dom. S bro- /,la и m tarn prepositura et alus beneficiis, que in nostra Wrat. ecclesia obti- nebat per seutenciam privavimus propter manifestos et notorios ipsius exces- sus, prout in eadem privacionis sentencia plenius continetur et ipsam proposi- turam dom. Conrado duci de S a gano contulimus cura prebenda, eidem cu riam quam idem Sbrozlaus tenebat nomine dignitatis prepositure assignantes2). Propter quod prefatus Sbrozlaus, se senciens privatum predictis beneficiis ad sedem apostolicam dicitur appellasse, unde ne tam nos quam predictus prepo- situs noster per ipsum SI»rozI a uni litteris apostolicis trahamur ad provincias sive dyoceses alienas, audieuciam tain per tos quam per procuratorem nostrum faciatis diligencius custodiri, et si oportunum fuerit, quod cum procurators adverse partis in judices debueritis convenire, non alios quam episcopos de Po Iónica provincia pro nostra parte, de quibus fiduciam gerimus, eligatís. Procuratorium eciam mittimus vobis cum nostra et capituli sigillis sub eo te

il Des Bischöfe Prokuratoren N. CCXX1V. «) N. CCXVI und CCXVIL

Urkunden. CCXXX. CCXXXI. 231

nore conscriptnm, quem nobis in quadam papirea cédula transmisistis. Cujus quidem procurators tenor talis est:

Universis presentes litteras inspecturis, nos Thomas et capí tul um eccle- ccxxx. sie Wrat. salntem in domino. Noveritis per presentes, quod nos pro nobis et 138'>

Mai.

nostra ecclesia facimus et constituimus et ordinamus in curia dorn, pape in au diencia publica nostrum verum et legittimum procuratorem et nuncium specia lem Ciarum, de s. Geminiano clericum, ad impetrandum et contradicendum omnes litteras tarn simplices quam legendas, justiciam sive graciam continen tes, cujiiscunque tenons existant, а�? in loca et judices conveniendum et recu- sanduro, protestandum, sentenciam audiendum et appellandum et appellaciones prosequendum et generaliter ad omnia et singula faciendum, que verus et le gitimus procurator faceré potest, dantes eidem Claro procurator! nostro pote- statem et speciale mandatum constituendi vel substituendi alium vel alios pro curators loco sui et revocandi eosdem, quociens et quando visum fuerit expe diré. Ratum et gratum habere promittimus quidquid per dictum procuratorem constitutum vel substitutum ab eo factum fuerit seu eciam procuratum in pre- missis et quolibet premissorum sub obligacione bonorum ecclesie nostre. In cujus rei testimonium etc.

Litterarum autetn, quas memorati magistri Adam et Nicolaus ex parte dorn, legati super procuracionibus ejusdem dorn, nostro presentarunt sub sigillo dependenti tenor talis est:

Johannes, miseracione divina ер. Tusculanus, apost. sed. leg., vene- ccxxxi. vabili in Christo patri , . dei gracia episcopo Wratizlauiensi salutem et*!88' sinceram in domino caritatem. Sanctissimus pater, dorn. Honorios papa quar- tns, nos ad partes A laman nie, commisse nobis tarn in illis quam in Boemie, Dacie ac Suecie regnis necnon Polonie, Pomoranie, Prusie, Liuonie, Cassubieac Rusie ducatibus plene legacionis officio destinavit ac nobis re- cipiendi tarn in absencia quam in presencia procuraciones a venerabilibus in Christo patribus patriarchis, archiepiscopis et episcopis et a dilectis nobis in Christo electis, abbat]bus, prioribus, decanis, archidiaconis, prepositis, archi- presbyteris et aliis ecclesiarum prelatis ac ecclesiasticis personis secularibus et religiosis, capitulis et conventibus, exemptis et non exemptas, Cysterciensis, Clunîacensis, Premonstratensis, Camaldulensis, Yallisumbrose, s. Benedictí, s. Augustini et aliorum ordinum, necnon a magistris et preceptoribus domomm milicie Templi et Hospitaiis s. Johannis Jerusolimitani, s. Marie Theutunico- rum et Calatravensium parcium predictarum, et contradictores ipsius, dom. pape auctoritate per nos vel per alium aut alios, appellacione postposita, compe-

232 Urkunden. CCXXXI. CCXXXII.

scendi, concessit plenam per suas litteras facultatem. Cum igitur auctorilate conceesionis hujusmpdi vobis et. . decano et capitulo eccleaie ves'.re а�? clero ci vitatis et dyocesis Wrat., exemptis et non exemptis, pro nostris procuracionibus presentía anni centum quinquaginta marcas boni et puri argenti ad pondus С о - I oui ей se duxerimus imponendas, paternitatem vestram mo и еш us et requirimus, vobis tain predicts quam ea qua fungimur auctoritate precipiendo mandantes, quateiius predictas centum quinquaginta marcas, uiiius mensis spacium a presen- tacione presenciuni, quern vobis pro primo, secundo et tercio termino peremptorie assignamus, vestro, decani а�? cleri predictorum nomine, per vestrum specialem Duncium, vestro periculo deferendas nobis transmitiere procuretis ac camere nostre assignari ubicunque fuerimus integraliter faciatis, alioquin vos ex nunc prout extunc ab ingressu ecclesie suspendimus in biis scriptis, et si íbrsitan hu- jusmodi suspensionem per decern dies animo sustinueritis indurato ex tunc a pontißcaü officio suspendimus in biis scriptis, quod si per alios decern dies hujusmodi suspensionem duxeritis tolerandam, vos ex nunc prout extunc iu biis scriptis eisdem excommunicacionis vinculo innodamus Ceterum, quia noluniiis. quod vos ex solucione dictaruin centum quinquaginta marcarum quam nobis fe- ceritis, dampnum vel gravamen aliquod incurratis et quod iu illarum contribu ción«.* aliqui ultra vires et debitum aggraveutur, presencium vobis auctoritate commit ti m us, ut deum habentes pre oculis predictas centum quinquaginta mar cas a decano et capitulo ac clero prefatis, a singulis, videlicet exemptis et non exemptis, consideratis eorum facultatibus diligenter, pro rata suorum proven- tuum, cum justis et moderatis expensis quas vos propter boc subiré contigerit, petere ac reeipere, contradictores quoque ac rebelies siqui fuerint per censu ran! ecclesiasticam appellacioue postposita compescere valeatis, ita tarnen, quod vos pro rata vestrorum proventuum contribuatis eciam cum eisdem. Nos autem vos, si amplios quam centum quinquaginta marcas et expensas predictas exe- geritis vel receperitis et pro parte vos contingente non contribneritis, penas et sentencias incurrere decernimus supradictas. Has siquidem litteras in registro nostre curie ad cautelam fecimus registran, de quarum presentacione latori pre sencium nuncio nostro jurato dabimus plenam fidem. Datum Basil ее. VIII. kalend. Octobris, poiitiíicatus dorn. Honorii pape quarti, anno secundo.

ccxxxu Item, alia littera missa ex parte dorn, legati racione dictarum procuracio-

«***" num* set* a *atere eigillata:

Johannes, miseracione divina Tusciilanus ep., apost. sed. leg., vene- rabili in Christo patri . . dei gracia episcopo Wrat. salutem et sinceram in domino caritatem. Cum nos vobis pro nostris procuracionibus quandam impo- suerunus pecunie quantitatem vobisque dederimus litteris in mandatis, ut hujus modi pecunie quantitatem certis locis et terminas, nostris mercatoribus studeretis

Urkunden. CCXXXII. CCXXXIII. CCXXXIV. 233

nostra nomine assignare, paternitati vestre presencium auctoritate mandamus, qnatenus super solucione facienda de dicta pecunia litteras autenticas sive in— strumentiim publicum confici facientes ac nichilominus apodissam de manu mer- catoris sive mercatorum quibus pecuniam predictam duxeritis persolvendam re cipientes, litteras sive instrumentum et apodissam predictam una cum vestris litteris patentibus per vestrum specialem nuncium nobis quam cicius poteritis transmitiere procuretis, alioquiu vos incurrere volumus penas et sentencias con tentas in litteris supradictis. Datum Spire, X. kalend. Decembris, pontifica- tus dorn. Honorii pape quarti, anno secundo.

Item littera specialis missa clausa, per dorn. Johannem de Sobocisch ccxxxiu. predictum, dominis magistro Andrée et dorn. Laurencio archidiáconos, fa- 1287: ciens de hiis que premittnntur mencionem:

Sicut de vestra iidelitate confidentes vobis commisimus, ut ecclesie no stra negocia fídeliter gereretis et quod nos et eadem ecclesia possit a violen- tis oppressionibus relevari vos apud sedem apostolicam constituimus defenso res quantum status ejusdem ecclesie paciebatur juxta posse nostrum de ex- pensis vobis necessariis providentes, et licet hoc tempore nos et nostra ec clesia magnum defectum in nostris redditibus et ecclesiasticis proventibus pa- ciamur, vobis tarnen aliquantulas res mittimus nobis concessas et ab amicis aliquibus commodatas. Unde restrain super hoc sollicitudinem monemus, re- quirimus et rogamns, qnatenus vestram familiam moderantes, i ta de expensis vobis necessariis disponatis, quod nos et nostra ecclesia in hoc perversitatis tempore possimus commode tolerare, ne cum crediderimus stare, propter ex- pensamm defectum deficiamus in totum pro nostra ecclesie negociis laborantes. Preterea, que inter nos et ducem Wrat. acta sunt domino archiepiscopo et aliis probis viris mediantibus et de adventu dorn. Ade in Poloniam et officio legacionis dorn. Tusculaui et que inter hec acciderunt omnia conscripta vo bis sub nostra sigillo mittimus in rodali, rogantes vos, ut in hiis que ibidem continentur exequendis et faciendis vestre sollicitudinis diligenciam apponatis. Datum ut supra. (N. CCXXIV, S. 224.)

Domino Latino: Ad soli tain vestre paternitatis clemenciam de affliccioui-ccxxxiv. bus nostra Wrat. ecclesie recurrentes vestre sollicitudini, quam circa nos af- 12*7>. fectuose geritis, nostra humilitatis graciarum referimus acciones pro éo, quod non solum nos afflictos ad pacienciam et constanciam in domino vestris litteris confor- tatis verum eciam nostra procuratores ecclesie, magistrum An dream videlicet et dorn. Lauren ci и m vestías capellanes, fovetis benigne, suscipitis et auditis,

30

234 Urkunden. CCXXXIV. CCXXXV.

nos et nostre depressionem ecclesie vestris et sedis apostolice oportunis reme- diis subportatites. Et licet hec facialis amore dei et ecclesiastice libertatis perpetualiter observande, dux tarnen Wrat., ad majorem desolacionem eccle sie aspirans, dei timore postposito, in contemptum clavium et ecclesiastice di scipline ab oppressionibus nostris et ecclesie ac cleri obedienciam servantis manum non reprimit suam. graviore prioribus inl'eiendo. Castrum enim Otmu- chow, quod fuit et erat nostre Wrat. ecclesie patrimonium speciale, inter ceteras fracturas domorum nostrarum et canonicorum, cum domibus tarn lapidéis quam ligneis disrupit et in terram dejecit ac evertit, fossa tis omnibus totali- ter complanatis. Ne igitur tarn presuinptuosum factum et perniciosum exemplo ac vituperabile, aliis presumptoribus transeat in exemplum, vestre sanctitatis pa- ternitatem rogamus humiliter et devote, nt quemadmoduni patrocinio vestre de- fensionis nos et nostram ecclesiam dignemini relevare. Significamus eciam gra cie vestre, quod nobis perturbatis graviter eciam gravamen aliud supervenit, quia venerabilis pater, dorn. Johannes, d. gr. ep.Tusculanus cardinalis, apost. sed. leg., missis ad nos cum litteris1) suis magistris et capellanis suis Adam et Nicoiao, exigit a nobis et a clero nostro racione procuracionis Im jus anni centum et quinquaginta marcas argenti puri, fini et fusi in pondere Coloniensi, nostro periculo et expensis ad cameram suam ubicunque idem dominus fnerit deferencias, unius mensis nobis termino assignato, alioquin in nos suspensions primo, dehinc excommunicacionis sentencias promulgabat, sicut nostri procura- tores vobis possunt plenius explicare. Cum tarnen idem cardinalis ejeccionem nostram et cleri nostri spoliacionem et desolacionem nostre ecclesie non igno- ret, propter quod onus nobis et ecclesie nostre penitus intolerabile et ad pre- sens impossible, sedi apostolice appellavimus2), nos, nostram ecclesiam et cle- rum, ejusdem proteccioni et gracie submittentes. Linde paternitati vestre sup- plicamus, quatenus placeat pietati vestre, ipsi domino cardinali super bujusmodi nostris affliccionibus dirigere scripta vestra. Datum Ratbibor, in die s. Flo- riani martyris, a. d. MCCLXXX séptimo.

ccxxxv. Domino Firm ano: Ad vestre paternitatis discrecionem de affliccionibus

(41m«L) nos*re ecclesie recurrentes vèstre sollicitudini quam circa nos habetis et no stram ecclesiam graciarum referimus acciones pro eo, quod nos vostris litteris visitantes, nostros et ecclesie nostre procuratores magistrum An dream et dorn. Lauren ci um in omnibus in quibus expedit adjuvatis. Et quamvis hec facia- tis vestro favore et dei amore ac ecclesiastice libertatis perpetualiter obser vande, dominus tarnen dux Wrat. ad majorem desolacionem et destruccionem

1) N. CCXXXL 3) N. CCXXIX.

Urkunden. CCXXXV. CCXXXVI. CCXXXVIJ. 235

ecclesie nostre aspirans, dei timoré postposito in contempttim clavium et eccle- siastice discipline ab oppressiouibus nostris et ecclesie et eciam cleri obedien cial» servant!* mantis non reprimít violentas, pejora mala et graviora prioribus cottidie inferendo, quia castrum Othmuchow, quod fuit et erat nostre Wrat. ecclesie Patrimonium speciale, inter ceteras fracturas domorum nostrarum et canonicorum prius facías, cum domibus tarn lapidéis quam liguéis disrupit, de- struxit et in terram dejecit, fossatis omnibus ejusdem castri totaliter compla- natis. Ne igitur tale factum vituperabile et perniciosum exemple aliis presum- ptoribus veniat et transeat in exemplum, vestre paternitati, de qua multum con- iidimus, petimus et rogamus, ut sicut olim nos et nostram ecclesiam promisis- tis vestro consilio fideliter adjuvare, eandem sie oppressam et quasi peuitus eversam tarn apud dorn, legatum cardinalem quam apud vestros amicos utiliter adjuvetis, ue eadem ecclesia propter arbitrium quod per vos latum suseepimus, ex quo eciam idem dux occasionem habet evertendi ipsam et nos opprimendi, sine omni relevacione funditus evertatur. De accessu autem dorn. Ade in Po lo ni a m missi ex parte dorn, legad et de mandatis ejusdem legad, uostri pro curators tos pleuius informabunt ').

Fratri Boguslao penitenciario dorn. pape.

Subversionem ecclesie nostre et turbacionem religiosissimorum virorum, fra- tcxxxvi trum vestrorum, de conventu Wratizlauiensi, quam ex parte dorn, ducis 1387>. Henriei, pro eo quod observant in euudem nostras latas sentencias indebite paciuntur et quidam ex ipsis fratribus pociores sustinent exilium, ad vos defe- rimus cum querela. Quas, subversionem nostram et perseeucionem fratrum ve strorum, dux ipse fortasse tarn graves nullatenus cogitasset, si fratres Minores de conventu Wrat., non servantes nostras sentencias, in contemptum clavium ecclesie et in derogaciouem juris ecclesiastíci ipsum in errore suo pravis sug- gestionibus non foverent. linde nos, gerentes fíduciam de beuiguitate vestra, presentí vos rogamus, quateuus communi morbo infestanti nos et ordinis vestrí fratres talem secundum discreciouem a deo vobis datam adbibere diguemini medicinam, per quam ipse dux et predicti fratres Minores de fletu non rideaut aliorum.

Item, littera securitatis date per ducem Wratizlauiensem domino epi- tcxxxvn. scopo et canonici», in Opol veniendi in crastino Palmarum: s^sn.

1) Das Datum dieses und der folgenden Schreiben muss 4. Mai seyn, s. oben S. 234.

30*

236 Urkunden. CCXXXVII. CCXXXV1IL

Noverint univers!, presentes et futur!, presencium iioticiam babituri, quod nos, Henricus, dux SÎezie et dorn. VVrat., damus et concedimus venerabili in Christo patri ac domino Thome, ер. Wrat., et specialiter dorn. Conrado, duci deSagano, Nicoiao custodi Wrat. et Johanni decano Glogouiensi ceterisque omnibus prelatis suis et canonici*, presbyteris et clericis atque fa- miliaribus eonindeni pleuarn et omnimodam securitatem, terrain nostram intrandi, transeundi, in ea standi et ad colloquium in Opol venieudi, ibidem standi, no- biscumque placitandi et recedendi, sal vis rebus ipsorum omnibus et personis cum omni quam secum duxerint et habuerint comitiva. Et ut presens securitas rata et inviolabilis perseveret, nos prinium data fide promisimus, demum quoque barones nostri, quorum nomina sunt infra scripta, nobiscum unanimiter promise- runt, videlicet Bernardus de Camencz prepositus Misnensis et cancella- rius noster, Petrus prothonotarius noster, Benjamin palatinus, Y m pera m us castellanos Wrat., Had/. laus Dremlig, Henricus judex curie nostre, Nan- kerus, Symon Galliens, Rasco de Strelin, Stepbanus de Wirbna. Themo de Strelin, Samborius, Gregorius, Nachiles, Jarozlans Mrochconis, Bogusius de Pogorala, Stepbanus de Michalow, Ja cobus doctor legum. In cujus rei testimonium et cautelam presentes litteras scribi jussimus, nostro, incliti quoque prineipis domini B(oleslai) de Opol du- cis nostrorumque baronum supra scriptorum sigillis feeimus communiri. Datum Wratizlauie, a. d. MCCLXXX séptimo, VIII. idus Marcii; presentibus post 13. April, octavas pasche minime valituris.

ccxxxvm. Item, littera securitatis date per ducem Opoliensem domino episcopoCra-

w1^-7' couiensi.

^jos Bolezlaus, dux de Opol, uotum faeimus universis, presentes lit teras inspecturis, quod cum venerabilis patris domini P(auli), d. gr. episcopi Cracouiensis, presencia esset necessaria et perutilis pro concordia facienda inter venerabilem patrein dorn. Tb (omam) d. gr. ep. Wrat. et ill. prineipero dorn. H(enricum) ducem Slezie et dorn. Wrat., que deo permitiente multo tempore jam duravit, ut idem dorn. Cracouiensis episcopus ad veniendum in

25.M»rz. Opol ad terciam feriam proximam post dominicain qua cantatur Judica, causa ordinande concordie facilius inclinetur, damus in hiis scriptis plenani et omni modam securitatem eidem venerabili patri dorn. Cracouiensi episcopo et omni sue quam secum duxerit comitive, veniendi ad dicta locum et terminum, staudi seu manendi ibidem et eciam recedendi, salvis rebus omnibus et personis. In cujus rei robur presentibus sigillum nostrum majus duximns appendendum. Da tum in Opol, in die b. Gregorii pape, anno domini ÄICCLXXXVII.

Urkunden. CCXXXIX. CCXL. CCXLI. 237

Item, littera talis missa est per Jaomirum cursorem dorn, archiepiscopiccxxxix magistro Andrée et dorn. Laurencio ad curiam, de Cracouia, XIII. ka- Jl2**7'. lend. Augusti.

Noveritis, nos venerabilis patris dorn. Jacobi archiep. nostri Gneznen- sis récépissé litteras sub anno domini MCCLXXX séptimo, venerabilis patris dorn. Jo han nis, d. gr. ep. Tu seul an i cardinaHs, apost. sed. legati, litterarum infrascriptarum seriem continentes:

Venerabilibus in Christo fratribus P(aulo) Cracouiensi et Th(ome) ccxl. Wrat. episcopis, Jacobus divina miseracione archiep. s. Gnezneusis ec- ft12?7'. clesie salutem et fraternam in domino caritatem. Noverit vestre dileccio cari- tatis, nos venerabilis in Christo patris dorn. Johanuis, Tusculani ep. apost. sed. legati récépissé VI. idus Junii litteras in hec verba:

Johannes, miseracione divina Tusculanus ep. apost. sed. leg. vene- ccxli. rabilibus in Christo patribus . . archiepiscopo Gneznensi et . . episcopis, . . 8 M7¿ Cracouiensi, Wrat., Plocensi, Wladizlauiensi, Poznaniensi et Lu- b u �? eus i ejus suffraganeis, salutem in domino. Cum nos vobis et clero ve- strarum civitatum et dyocesium mille et centum marcas argeiiti pro nostris pro- ' curacionibus presentís aiuii duxerimus imponendas ac vobis nostris litteris de- derimns in mandatis, ut predietas marcas faceretis quibusdam mercatoribus no- stro nomine certis loco et termino assignari vosque in solucione dietarum mar- carum sitis, prout asseritis, aggravati, nos vestris gravaminibus pió compacien tes afiectu et vos ab eis intendentes quantum digne possumus relevare а�? er- rorem habitum in episcopatu Plocensi, duobus nominibus nuncupate, corrigere volentes, centum marris demptis de summa predieta, quantitatem mille mar- carum postmodum ad summum septingentarum marcarum ad pondus Colo- niense redueimus et ad solvendum tantnm easdem septingentas marcas nomine dietarum procuracionum volumus vos teneri, taxandas et distribuendas, prout discrecioni et industrie vestre videbitur expediré, ita quod ad unum illorum lo- corum quem duxeritis accept aiiduni. videlicet Ven ecus, vel Wienne sen В ru gis dyocesis Tornacensis vel ad cameram nos tram eas infra kalendas i. jni¡. Julii proxime venturi vestro periculo deferri et ibidem nostris mercatoribus sive nunciis pro nobis assignari integraliter faciatis, alioquin vos ex tune incurrere volumus penas et sentencias suspensions et excommunicacionis contentas in litteris snpradictis, quas in hiis scriptis ex nunc prout ex tunc in vos et ve- stmm quemlibet ferimus et innovamus, si mandatis nostris contempseritis obedire. Locum autem, quem ex predictis vos acceptare contigerit et quidquid super premissis duxeritis sive decreveritis faciendum, nobis per vest ras litteras lia- mm seriem continentes sine dilacione qualibet intimare curetis. Quod si hu- jusmodi moderacioni nostre parère contempseritis, priori bus nostris litteris et sentenciis per presentes in aliquo nolumus derogan, quas in registro nostre ca- mere ad cautelam fecimus registran et de ipsarum presentacione stabimus re-

238 Urkunden. CCXLII.

lacioui minen nostri jurati. Datum Metis, VIII. idus Maji, per obitum felicis recordacionis dorn. Honorii pape IV. apostólica sede vacante.

ccxLii. Item alia. Johannes, miseracione divinaTusculaniis ер., apost., sed. leg., 812ä7'. venerabilibus in Christo pa tri bu s . . archiepiscopo G nez ne us i et . . episcopis Cra'couiensi, Wratizlauiensi, Plocensi, Wladizlaniensi et Lubu- censi salutem et sinceram in domino caritatem. Ex parte vestra nobis extitit humiliter snpplicatum, ut summam nostrarum procuracionum, quam vobis et clero \ estro pro presentí primo anno duximus imponendam moderari ac reservacionem heneficïorum vestre provincie per nos factam relaxare dignaremur, cum ex eis vos et clerum vestrum asseratis fore niinium aggravates. Nos itaque vobis

j paterno compacientes affectu, licet summam hnposuerimus memoratam de illonim consilio qui noticiam earundem parcium asseruutur habere, rejecto errore habito in episcopatu Plocensi diiobus nominibus nuncupato, summam mille marcarum moderando reducimus ad septingentas marcas poiideris Co Ionien si s solven- das nobis infra kalendas Julii proximo venturi altero illorum locorum de quibus iu nostris patentibus litteris vobis opeio exhibetur, quas vobis ad presens duxi mus destinandas, distribucionem' dictarum septingentarum marcarum vobis ipsis juxta vestram consuetudinem relinquentes. Né*c vestra miretur paternitas, si

i summam predictam ad minorem non moderemur ad presens, cum pro negocio imperii consumando, quod esse arduum nimis vos credimus non latere, cum multis eveccionibus et familiaribus a sede apostólica fuimiis destinati, scituri, quod, si nos contingat futuro anno in uostre legacionis officio remanere, inten- dimus nostras procuraciones circa vos moderari, quod ad graciant poteritis re putare. Relaxamus vobis reservacionem predictam, si ut obediencie filii no stris pareatis beneplacitis et mandatis, alioqnin earn et nostras sentencias con tra vos prolatas in suo volumus robore permanere. Dat. Metis, VIII. idus Maji.

Quoniam antem artamur temporis brevitate, fraternitatem vestram requirimus et rogamos, cum reverencia qua decet mandantes, quateuus si appellacioni fa-

8. jani. cte per nos et renovate coram nuncio domini legati VI. idus Junii non vultis

iusistere, ad nos visis presentibus vestros fidèles et discretos nuncios ad taxan- dum dyocesin destinetis. Cetera lator, cui (idem petimus adhiberi. Datum apud

9. jam. Lowich, V. idus Junii.

Licet igitur predictus dorn, legatos sed. apost. peeunie quantitatem, quam racione procuracionnm exigit a prefato domino archiepiscopo et suis suffraga- neis de provincia Polo nie faciendam, videatur quoad ipsum et quoad ali- qnos coepiscopos nostras aliqnomodo moderari. nos tarnen, cum simus nostri

Urkunden. CCXLII. CCXLIII. 239

episcopatus rebus totaliter spoliati et nunc eciam extra nostram dyocesin pro ject! cum fratribus nos tri s exilium paciainur, ita quod nobis et qui nobiscum sunt personis victum querimus aliunde, non valentes solvere que nostrum contin- geret ecclesiam procuracionis imposîte porcionem et ne venerabilis patris pre- dieti dom. legati comminatis in nos et in diem prolatis senteuciis involvamur, ad refugium oppressorum confugientes ad sedem apostolicam appellavimus in hec verba:

In nomine domini amen. Nos Thomas, d. gr. ep. Wrat., notum faci- ccxliii. mus uuiversis, quod sub anno domini MCCLXXX séptimo nuper in cena do- m Лп'м mini cum venerabilis pater, dom. Jacobus, d. gr. sánete Gnezneusis eccle- 3. April, sie archiep., métropolitaine noster et nos una cum ipso, simul cum procurato- ribus omnium sufiraganeorum suorum coepiscoporum nostrorum in Opol fuisse- mus, venerabilis pater et dominus Johannes, divina miseracione Tu sen la nus I ep. cardinalis, apost. sed. leg., discretos viros dominos et magistros Adam et Ni col au m, capellanes et nuncios suos speciales direxit, qui ibidem prefato dorn, archiepiscopo et nobis ipsius dom. legati litteras presentarunt, per qnas eidem dom. archiepiscopo, nobis et ceteris suffraganeis suis nomine procuracio- num suarum pro presentí primo anno mille et centum marcas argenti puri in Coloniensi pondere imponebat, mandan* sub penis suspensions et excommu- uicacionis, ut ipsa pecunia sibi infra certum tempus Venecias vel in Wien- 11 am ipsius dom. legati mercatoribus vel ad ejus cameram in expensis ipsius dom. arcbiepiscopi, nostris et aliorum suorum suifraganeorum et periculo mitte- retur, idem autem dominus archiepiscopus et nos una cuní ceteris suffraganeis suis, considerantes quod tantam summam ymmo nec multo minorem solvere eciam cum dampno máximo non valebant, sencientes se ex hoc nimium pregra- vari, ad sedem apostolicam a tanto gravamine appellarunt'). Sed idem dom. < cardinalis, postmodum advertens, quod ex predicta summa ecclesia Polo ni �? a nimium gravabatur, volens dignanter ipsi Pol o ni ce ecclesie condescenderé, de novo ipsi dom. archiepiscopo, nobis et aliis suis suffraganeis VI. idus Junii 8. Jnni. alias litteras suas misit2), in quibus summam mille centum marcarum ad septin- ' gentas marcas reduxit in Colon i en si pondere, nomine dictarum procuracionum sibi infra kalendas Julii persolvendas, precipiens quod in uno locorum, quem 1. ли. dominus archiepiscopus cum suis suffraganeis diiceret aeeeptandum, videlicet Veneciis vel Wienne seu Brugis dyocesis Tornacensis vel ad came ram ipsius domini cardinalis dicta pecunia, ipsius dom. arcbiepiscopi, nostre et aliorum suorum sufiraganeorum periculo deferri deberet et ibidem ipsius dom. legati mercatoribus sive nuneiis pro eo integraliter assignari, alioquin dictum

1) N. CCXX1X.

2) N. CCXLI.

240 Urkunden. CCXLIII.

archiepiscopum, nos et alios sitos suffraganeos ex tune incarcère volebat penas et sentencias suspensionis et excommnnicacionis, contentas in ipsius domini car- dinalis litteris memoratis, dorn, arcbiepiscopo, nobis et aliis suffraganeis suis priiis missis, qnas eciam penas et sentencias in secundis suis litteris exuuuc prout ex- tunc in ipsum dorn, archiepiscopum, nos et alios siios suffraganeos et quemlibet ipso- runi ferebat et eciam innovabat, si mandatis suis contempuerent in predicto ter mino obedire. Mandabat eciam, quod quidquid super premissis prefati dominus arcbiepiscopus, nos et alii sui suffraganei ducerent sive décernèrent faciendum, ipsi dorn, legato per litteras suas sine dilacione qualibet intimare curarent.

Nos, qui semper obedienciam sedi apostolice et reverencian! legatis ipsius cum devoeione exhibuimus, memorato domino legato dirigeremus nostras litteras, si loci nimia distancia et brevitas temporis non obstarent, per quas gracie sue innotescere curaremus, qualiter per violenciam secularis potestatis ob defensio- iiem jiirium ecclesie nostre jam dudum ejecti de sede nostra cum canonicis nostris et clero tarn religioso quam secular! servante obedienciam et rebus pene omnibus exspoliati exilium sustinemus, sustentacionem habentes de hiis, que nobis de aliorum gracia tribuuntur. Qui dominus legatus si benigne advertere dignaretur, quod qui nicbil habet nicbil dare potest et quod inanis est accio quam excludit inopia débitons et ejus periodo nicbil est qui nil habet et quod spoliatus non potest exui jam nudatus, forte cum paciencia sustineret, quod mandatuin ipsius de dandis procuracionibus, quantum nos et denim nostrum de- beret contingere si non essemus spoliati, ex predictis causis racionabilibus non possumus adimplere, cum eciam summus pontifex pacienter se sustinere asse- rat, si mandatum ipsius adimpletum non fuerit cum cause racionabiles preteu- duntur. Cum igitur, ut premisimus, spoliati et ejecti simus et in exilio constituti nee aliquo modo ad procuraciones suflicimus persolvendas, quomodo enim dabit quod quia non habet, а�? imposñbilium nulla sit obligado nee penam meretur nisi qui delinquid, et pauci de clero nobis obediaut et cottidie nos et nostri sub periculo mortis simus propter inimicicias que nobis imminent capitales, ne nobis afflictis, propter procuraciones quas ipsi dorn, legato millo modo impen deré possumus, addatur affliccio et suspensionis et excommnnicacionis penas per ipsum dominum legatum sub condicione et in diem prolatas aliquatenus mi nus debite incurramus, necessitate non volúntate constricti recurrimus ad presi dium innocencie institutum et ex premissis causis, que notorie sunt omnibus per provinciam Polonicam et alibi, pro nobis et clero nostro servante obedienciam, a predicto domino legato et nunciis ejus supradictis in hiis scriptis ad sedem apostolicain appellamus et apostólos cum instancia petimus, nos, nostras, nostra et nostronim ejiisdem sedis proteccioni supponentes nee ab ea appel lacione. que prius in Opol per dorn, archiepiscopum pro se, nobis et aliis suis suflra ganeis fuit interposita') recedimus sed nee ab ea, que per ipsum dorn, archi

1) N. CCXXIX vom 3. April.

Urkunden. CCXLIII. CCXL1V. CCXLV. 241

episcopum sexto idus Jiinü coram nuncio dorn, legati extitit innovata ')• Unde 1287, vestre fraternitatis dileccionem rogamus, quatenus nostre ecclesie destruccioni- 8jnni- bus et oppression!bus nostris diligenter consideratis ac prémisse appellacionis nostre visis articulis et inspectis, �?ит causa defensionis legitima subsit, nos et uostram ecclesiam ab onere procuracionis imposite ad sedem eaudem nostris et vestris amicis mediantibus defendatis. Datum Cracouie, XIII. kalend. Augusti.

Item, protestado dorn, decani Cracouiensis et.aliorum canonicorum �?о- ccxliv. ram quibus interposita est hec appellacio in choro Cracouiensi. чп'87'»

Nos Albertus decanus ceterique de capitulo ecclesie Cracouiensis teuere presencium profitemur, quod sub anno domini MCCLXXX séptimo, III. kalend. Julii'2) ex parte venerabilis patris domini Thome, d. gr. ep. Wrat., in choro nostro hora tercia fuit .appellacio interposita sub hac forma : In nomine domini amen. Nos Thomas, d. gr. etc. ut supra (N. CCXLIII). In cujus rei testimonium présentent litteram sigillo capituli nostri sigillavimus, appellacio nis seriem contineutem.

Si mil cm protestacionis litteram dederunt fratres Predicatores Cracouienses.

Item, in die b. Marie Magdalene, a. dorn. MCCLXXX séptimo missa est ccxlv. talis littera per dorn. Conrad um Uacouem dorn, duci Legniceusi clausa, Л287'. sed prima via nullam litteram acceperat, quia propter timorem ducis Craco uiensis ipsum oportebat de Crac on i a recedere festinan ter:

Ad uberes excellencie vestre graciaruin consurgimus acciones pro eo, quod zelantes animam patruelis vestri, dorn, ducis Wratizlauiensis, et ecclesie no stre quieti et commodis intendentes, laborem vobis volentarium pro ejusdem ec clesie negociis assumpsistis. Ipsam autem ecclesiam vobis mediantibus sic et non aliter posse credimus relevan ut:

Primo, prefatus dorn, dux Wrát. ea faciat, que et honori suo congruunt (§ M et sunt pacis plurimiim inductiva, videlicet ut castra Otmuchow et Edil - stein eo modo quo occupata fuerunt cum omnibus possessionibns territorii Ot- muchouiensis et Ni s en si s civitatum et villarum plene et libere restituât.

Item, ut similiter restituât plene et libere chilates et omnes villas, que (§ *•) sunt extra dictum territorium in suo dominio constitute et alie possessiones.

Item, quod fiat restitucio patrimonii nostri et nostrorum canonicorum. (§ 3.)

1) S. N. CCXL S. 237 und 238 Z. 10 v. u.

?) Muss unstreitig III oder auch XIII cal. Augusti heissen.

31

242 Urkunden. CCXLV.

(S 4.) Item, quod dorn, abbas s. Marie cum suis fratribus et prepósitos hospitalis

s. Spiritus similiter cum suis fratribus restituautur ad monasteria sua et ad loca sua et ad omnes possessiones, intrusis ejectis de monasterio et hospitali.

(§ 5.) Item, quod fratres Predicatores et alii religiosi restituautur et revocentur

ad loca sua.

(§ в.) Item, quod dominus episcopus Lubucensis restituatur bonis suis, que ha

bet in Slezia.

(§}7-) Item, quod intrusi presbyteri et alii in ecclesias parrochiales eiciantur et

veri pastores а�? legittimi revocentur.

(§ 8.) Item, quod de decimis presentís anni tarn in campis quam maldratis et íer-

touibus percipiendis ex integro et libere simpliciter non irnpediamur, nos et ca nonici nostri et omnes religiosi et totus clerus noster et decimas duorum anno- rum proxime preteritorum restituât nobis et aliis quibus debentur, satisfaccionem plenariam exnibendo.

(§ 9-) Item, quod familie ecclesie, ut servi et ascripticii ecclesie, quos idem dux

ejecit de possessionibus ecclesie et easdem possessiones jure locavit T h en tunico revocentur et ipsas possessiones, ejectis extrañéis emptoribus, in pristi- num jus reformet.

(§ 10.) Item, quod nostram episcopalem et canonicorum nostrorum in castro Wra-

tizlauiensi reparet curias quas destruxit.

(§ il-) Et quoniam adbuc ad multa milia marcarum argenti dampna et injurie

per ipsum ducem ecclesie illata se extendunt, ut in innumeris et indebitis exac- ciouibus extortis ab hominibus ecclesie, item, in precisiouibus silvarum eccle sie que suis et uostris temporibus non recrescent, item, de infinitis pecuniis quas idem dux in territorio Otmuchouiensi et Nizensi accepit de judiciis, que tarnen ad nos et nostram ecclesiam pertinebaut, super hiis dampnis et in- juriis, precisionum silvarum, exaccionum indebitarum et pecuniaruin de judiciis acceptarum in vos et aliquas personas ecclesiasticas compromittere parati eri- mus, dum tarnen ante omnia, castrorum, civitatum, villarum et aliarum posses- sionum censuum et decimarum et aliorum, que superius dicta sunt, nobis, toti clero nostro et ecclesie libera et absoluta restitucio plene fiat, quia super istis, de quibus nulla unquam dubitacio fuit quin siut et fuerint ecclesie uostre a tem pore cujus nulla potest baberi memoria, compromittere non possumus nee debe- iiius. et si compromissum super biis fieret non teneret; arbitrio tarnen promul gate per v en erabi lein pat rem dorn. Philipp um Firman um episcopum quon dam apostolice sedis legatuin in suo robore permanente. Et bee omnia cum expleta fuerint, ut robur perpetuum obtineant, debebuut per sedein apostolicam confirman. Domine deus inspiret cordi vestro, ut negocium ecclesie per vos ceptiim ad eum eflectum perveniat, ut vestra sollercia digna sit et apnd homi nes honorem et apud deum retribucionem et graciant reportare et vos patro

Urkunden. CCXLFl 243

nnin snnm fidelem omni tempore nostra Wrat. ecclesia recognoscat. Datum Cracouie, in die s. Marie Magdalene1).

Item, in assumpcione b. virginis venit frater Dzwigorius ad dorn, in ccxlvi. Crac ou i am et dorn, episcopo ex parte ducis Legnicensis tales litteras pre- 1287. sentavrt: " 15�?и*

Venerabili in Christo patri etc. Henri cus, d. gr. etc. Ut inter dominacio- nem vestram et patruum nostrum, dorn, ducem Wratizlauiensem deformata reformarentur, ut exinde profectus vester et ecclesie vestre augmentari posset, nos ingessimus eisdem controversiis, sicut eciam ardenter desiderare vos com pelimos, ut yestra et vestrorum discordia et ut sincerius Ioquamur violencia so- piretur, et patrnns noster ex inducto nostro dictam discordiam nobis commisisset, dorn. Conrad um Haconem cum eodem gracioso negocio paternitati vestre transmisimus rogantes plenissimo cum affectn, ut terminum conveniendi et con- ferendi super eisdem velletis prefigere, ut utrolibet dicta dissensio planaretur, vos tamquam dominus pacis paci consencientes duos artículos per dictum dorn. С on radii m vobis adinipleri postulastis et tunc deinceps sibi asserebatis, vos velle in bonorum viroriim arbitrium consentiré. Hiis vero per nostram indu- striam circa dictum patruum nostrum obtentis per eundem dorn. Conrad um quamplures artículos, qnos cum diligencia perspeximus, nobis in' scriptis de- mandastis. per quos a priori proposito vestra intencio videbatur recedere, su per quo in admiracionem vehementem exiirgimus, cum tarnen minoribus obten tis facilius ad majora poterat deveniri. Nos tarnen, zelo intime dileccionis vos et vestram ecclesiam prosequentes, ad ampliandum bonum vestrum non a bono proposito deviare nitimur, quin hiis, que vobis et vestris proficiant ve- limus cum pervigili cura nos ingerere, adhuc rogamus Omni studio, monemus, consulimus et hortamnr, ut terminant Conveniendi prefigere dignemini. Spera- niiis euim, omnes artículos in vestra littera transmisses ad vestrum libitum et profectum ecclesie procurare, sicut dorn. Conradus vobis retulit viva voce. Perpendimus enim propter duo bona vobis ¡inminencia terminum conveniendi vos deberé prefigere, principaliter ut obtentis omnibus vestris desideriis vos et ec clesia pace fruamini. Si autem hec, quod tarnen minus credimus, non possetis consequi, saltern vestra extunc nobis et aliis patruelibus nostris luceret justicia et patrui nostri resplenderet et convinceretur malicia, ut vobis assistenm et ju- vandi nobis singulis amplior et, diligencior occasio nasceretur. Si vero aliqui emnlatores pacis ista vobis disuaserint propter bonum privatum quod sencinnt, vos utilitatem communem animad verteil tes, talibus nngigerulis non consenciatis.

I) Vergl. mit den Bedingungen dieses Schreibens die Bedingungen in N. CLXXV, СХСГ,

CXCII, СХСШ und cxcvi.

31*

244 Urkunden. CCXLV1. CCXLVII.

quin dictum negocium ad finein perduci per amicabilem composicionem permitta- tís. Et ut secure sine formidine ad locum convencioiiis venire possetis, cum vestre persone tamquam proprie ab omnibus indempnitatibus precaveré velimus, nos et frater noster et patrueles nostri omnem securitateni pro vobis et omni bus quos adducere volueritis parati sumus cum omni diligencia exhibere, quam duxeritis acceptare. Preterea quod dorn. Conrad um de funiculo turbacionis, quem sibi dux Cracouie nitebatur ingerere, eripuistis, vobis in amplioribus ser- viciis nos perpétue astringimus et ad landes et gracias vobis assurgimus refe renda*. Super Mis quidquid frater Dzwigorius ostensor presencium retulerit, de hoc crédite tamquam nobis.

ccxLVii. Item, dorn, episcopus (Thomas) duci Legnicensi (Henrico), per suas

17^u lateras, quas detulit frater Dzwigorius sie respondit:

Excellencie vestre regraciamur quod nos vestris visitastis litteris, quas ut deeuit cum reverencia reeepimus et honore. Ex quaruni serie notari de qua- dani inconstancia videbamur, quasi per dorn. Cour ad um �?а�? о nein vobis si- gnifieaverimus, ut obtineretis tan tum duos artículos a dorn, duce Wratizla- ii i en s i vestro patrueli, videlicet decimas presentís anni- nostras et nostri cleri non deberé per eum in suo dominio impediri et quod clerus de locis suis eje- ctus ad propria revocan deberet; deinceps super aliis omnibus in bonorum vi- rorum arbitrium compromitti. Certe, salva pace dorn. Conradi-predictí dici- miis, quod non tantum istos duos artículos sibi ad vos injunximus oretenus per- ferendos, sed omnes artículos, quos per eundem (loin. Conrad uni sub sigillo nostro conscriptos postmodum serenitati vestre trausmisimus, quos sicut hacte- iius pluries petebamus ab eodem dorn, duce primitus adimpleri. Qu are au t em idem dorn. Conrad us, prout sibi a nobis injuncti fuerant, coram vobis non expresserit ignoramus, utrum per oblivionem aut pro alia fecerit hoc cautela, linde ipsius oblivio vel aliud propositum, si quod liabuit in premisso negocio, non debet vel varietati vel nostre inconstaucie imputari. Verum quia vestra pía sollercia paci et reformacioni ecclesie, nostro et nostrorum tranquillo statui sin cero afiectu invigilat diligenter et patruelis vestri saluti prospiciens et honori, per litteras vestras et fratrem I) zw i go ri um exhortati estis, consuluistis, mo- nuistis et eciam nos rogastis, ut paci et concordie iutendere curaremus, locum et terminum pro ludiendo tractatu de concordia prefigendo, in quibus loco et tempore vestra benignitas nos et venerabiles patres, domini archiepiscopus Gneznensis, Wladizlauiensis et Poznaniensis episcopi, executores super eodem negocio a sede apostólica deputati, prout nobis prefatus frater D (zw i go ri us) ex parte vestra retulit, deberemos insimul couvenire, quia sicut eedem vestre continebant littere sperabatis, omnes artículos per nos iu scriptis vobis transuiissos posse vos ad libitum nostrum et profectum nostre ecclesie

Urkunden. CCXLVII. CCXLVIII. 245

procurare, nos, qui semper pacem dileximus et optamus, vest ri s exhortacioni- bus et coDsiliis voleutes acquiescere, in hac parte locum quidem ad convenien- dinn ex nunc pro nobis II at h i bo г eligimus, vobis tarnen, predictis venerabili- bus patribus, dominis archiepiscopo et episcopis, maxime cum agant in remotis, certum terminiim non possumus assignare. Sed quemcunqiie vos una cum ipsis predictis patribus elegeritis et nobis assignaveritis omîtes communiter, terminiim acceptamus, ita tarnen, quod vestra gracia mediante obtineatur ab ipsis domino archiepiscopo et episcopis, ut dignentur ad locum predictum et diem quern pre- fixeritis accederé et una vobiscum eidem tractatui personaliter interesse, pro viso eisdem per vestram industriam de securo conductu quem acceptaverint et expensis. Et quoniam sine membris ecclesie nostre in tarn arduis negociis, cum eciam eorum agatur negocium, nichil ordinäre vel agere quod possit esse stabile debemus, placeat eciam dominacioni vestre dispouere cum vestro patrueli, ut fratres seu canonici de nostro capitulo et voceiitur ad diem et locum et ipsis expense necessarie ministrentur et tarn nobis quam ipsis ac nostris familiis et eorum de sufficienti et plena securitate personarum et reruin veniendi, standi, tra- ctandi et eciam recedendi per vestram sollicitudinem disponatur. Securitas autem nobis et nostris canonici* sufliciens ista erit, si ante terminum per vos et me- moratos patres prefigendum, sub sigillis vestro, domini ducis Wratizlauiensis, ducis Bolconis de Jawor, ducis Conradi de Sagano, ducis Henrici Glogouiensis et ducis Prempconis de Stinauia nobis in litteris patenti- bus, debitam et consuetam formam caucionis et securitatis continentibus, compe ten ti tempore transmit te tur. Dat. Cracouie, XVI. kaleiid. Septembris.

Item, littera talis missa est dorn, archiepiscopo (Gneznensi) per magi- strum Petrum:

Paternitatis vestre usi salubri consilio et aliorum fratrum nostrorum circa promulgacionem sentenciarum contra adversarios ecclesie nostre processimus, sicut potestis colligere ex quadam, quam vobis absque sigillo mittimus, cédula speciali. Quibus sentenciis in Rathibor in die b. Laurencii promulgatis, post- quam in vigilia assumpcionis beate virginis reversi in Cracouiam fuissemus, in crastino benignitatis vestre litteras et nuncium recepimus et eodem die ex parte domini Henrici ducis Leguicensis nuncius cum suis litteris ad nos venit, qiiarum tenorem noveritis esse talem: Yeuerabili in Christo patri etc. Ut inter domiiiacionem vestram etc. ut supra (N. CCXLVI).

Et quoniam eedem littere ducis Legnicensis cum litteris ducis Wra tizlauiensis vobis missis in tenorc quasi concurrere videbantur, ideo nos ipsi dorn, duci Legn i �? en si matiirato consilio rescripsimus sub hac forma: Illustri principi etc. Excellencie vestre regraciamur etc. ut supra (N. CCXLVII).